Ерасыл Махабаев – жас математик, әр түрлі күйлердегі бөлшектердің қозғалысын зерттеген. Кездейсоқтық теориясын пайдалана отырып, элементтердің үлкен топтарындағы ықтималдылық ережесін ұсыныған. Ерасыл өзінің жобасы жайлы айтып берді.

Бағыт бағдар сілтеді

Мектептегі математика пәнінің мұғалімі осы жобаны ұсынып, жүзеге асыруға кеңес берді. Өзім бұл салаға үлкен қызығушылық танытып жүргендіктен қызығушылығым жоғары болды. Бұл жоба арқылы адамдарға бөлшектердің қозғалу реттілігін көрсеткім келді.

Сандарда құдірет бар

Сандармен жұмыс жасаған өте қиын. Бұл ғалымдардың көмегінсіз жүзеге аспайтыны белгілі. Зерттеу барысында өз ісінің шеберлерінен кеңес алып, ашқан жаңалығымды, ұсынған теориямды тиімді пайдалану үшін барымды салдым.

Қозғалыс механизімі

Бөлшек қозғалынысың әртүрлі механизімі бар. Газ, сұйықтық, қатты дене кездейсоқ қозғалысқа ықпал етеді. Ортадағы оқиғалар және оқиғалардың ықтималдылығы, браундардың қозғалысы және диффузия, түрлі заттар мен ағзалардағы сызықтарды, кездейсоқ жол жүруді негізге ала отырып, ұшақтағы және ғарышта жүзеге асатын қозғалысты да зерттедім. Зерттеу барысында күнделікті өмірде байқала бермейтін ерекше құбылыстармен жұмыс жасадық.

Ықтималдылық теориясымен қозғалыс заңдылығы

Бірөлшемді және басқа да қозғалыс түрлерініңықтималдылық теориясында алатын орны ерекше. Сондықтан оларды кеңінен зерттеу маңыздылығы жоғары болып отыр. Мәселен, квадраттардан тұратын шексіз торлардың қозғалысын алсақ болады. Алайда, кеңістікте кездейсоқ қозғалысты зерттеуде көптеген қиындықтар туындайды. Өйткені, ол физикада, химиядағы өте маңызды процес болып табылады. Ықтималдылық теориясы диффузия, сұйық және салмағы бар бөлшектердің ерітіндісі, газдардың кинематикасына негізделген. Ол хаотикалық  бетон молекулаларының бұзылған қозғалыстарына әкеліп, үлкен буын қозғалыстарының нақты заңдарын қадағалауға көмектеседі. Түрлі жағдайларда ықтималдылықтың рөлі әртүрлі болатынына назар аударған жөн. Әсіресе ауытқулардың аздығын ескерген жөн. Өзгермел процестерге назар аударылмайтын болса, бұл процестердің есепке алынбауы да мүмкін.

Теория ұсындық

Бір жылға жуық уақыт бойы жасалған теориялық, практикалық ізденістің нәтижесінде өзіміздің ережелерімізді ұсына алғанымыз қуантады. Біз мұндай қозғалыстың үлгісін сұйықтықта өлшенген заттың кішігірім бөлшегі  Браун қозғалысы деп атадық. Браунның көрінісі қозғалысы – диффузияға тиесілі. Яғни, біреудің перколяциясы заттың еншісінде болады.

Маңызды теория

Бұл жобаның мақсаты – ықтималдылықты пайдаланатын үлкен топтар арқылы  кездейсоқтықты, әртүрлі бөлшектердің қозғалысын, қозғалыс ережелерін зерттеу болып табылады.

Біздің жобамыз тек математика саласындағы жандарға ғана емес, барша адамзатқа қызық екеніне сенімдімін. Өйткені қозғалыс барлық жерде бар. Қозғалыссыз өмір жоқ. Өйткені, біз оны әр сәт сайын өзіміз жасаймыз. Сондықтан да, қозғалыс теориясын білуге деген құштарлық жоғары болуы заңдылық.

Дана РУСЛАНҚЫЗЫ

Mezgil.kz