Қазіргі Путин билігін Батыс Годуновтар дәулеті түгесіліп, Батыстың, әсіресе, католиктік Польшаның қолдауымен Романовтар әулеті таққа отыратын ХVІІ ғасырмен салыстыра бастады. Оған себеп атағы айдай әлемге танымал Пригожиннің «Жалған Дмитрий» атағын иеленуі.

«ЖАЛҒАН ДМИТРИЙ-2024»

Украина Бас барлаушысы Кирилл Буданов Пригожиннің тірі болуы мүмкін екенін айғақтады. Сонымен жұрттың бәрі өлтіріп қойған Пригожин Отанына оралып, Президент сайлауы тұсында Ресейді азамат соғысы шарпуы мүмкін. 

Буданов «Вагнер» ЖӘК басшысының өлімі туралы қорытындыға асықпауға шақырды, Украиналық арнайы қызметтер Киев рухына да, Батыстың үмітіне де сәйкес келетін жаңа арнайы операция өткізуді ұйғарды. Олардың мақсаты - «Вагнер» жеке меншік әскери компаниясының басшысы Евгений Пригожин. Украинаның Бас барлау басқармасының басшысы Кирилл Буданов жақында британдық «Financial Times» басылымына сұхбат берді.

Ол «Вагнер» ЖӘК-ның негізін қалаушы Евгения Пригожинді еске алды. «Пригожиннің өлімі туралы қорытындыға асықпауды сұраймын... Оның өлгеніне ешқандай дәлел жоқ», - деп мәлімдеді Буданов.

«Ел саясаты» телеграм-арнасының сарапшылары Пригожиннің өлімі туралы мәселе украиндық және батыстық арнайы қызметтер үшін стандартты емес операциялар жүргізуге мүмкіндік ашатынын айтады. Мысалы, Пригожиннің екеуін тауып, оны Путиннің қастандық әрекетінің құрбаны болған, бірақ аман қалған «нағыз Пригожин» ретінде көрсетуге болады. Осылайша, өтірік-Пригожинді Ресейге қарсы түрлі операцияларды ұйымдастыру үшін пайдалануға болады. Бұл ойдан шығарылған Пригожин маңызды нәрсеге қол жеткізе алмайтынын және «оркестранттардың» бұрынғы командирлерінің сеніміне ие бола алмайтынын, бірақ ресейлік билік үшін түрлі қиындықтар тудыруы мүмкін екенін айтады. Қазіргі уақытта «Жалған Дмитрий-2024» операциясын дайындауға дәлел жоқ.

Алайда, бірнеше аптадан бері «TikTok» әлеуметтік желісінде қаңтардың соңында Пригожин мен «Вагнерге» байланысты маңызды жаңалықтардың пайда болуын білдіретін бейнероликтер таратылуда. Жалпы, Пригожиннің оралуы туралы жаңалық үлкен сахнадан тыс ойынның бір бөлігі болуы мүмкін.

Естеріңізге сала кетейік, Пригожиннің бизнес-джеті 2023 жылдың тамыз айының соңында Тверь облысында апатқа ұшырады. Апаттың салдарынан жолаушылар мен экипаж мүшелерінің ешқайсысы аман қалған жоқ.

«ПРИГОЖИНЩИНА»

Пригожиннің жасаған іс әрекетіне қатысты Ресей саяси аренасында «Пригожинщина» деген термин пайда болды. Оны біреу – батыр деп таныса, енді бірі – сатқанға балайтын бір-бірімен ымыраға келмейтін қос топ әп-сәтте пайда болды. Енді «Пригожинщинаға» берілген әртүрлі сарапшылардың пікірлеріне кезек берейік.

«Шайтанның балы» (СВО). Ресейдегі саяси өмірдің шындығын қазір басқаша атау қиын. Бірнеше айдан бері Евгений Пригожиннің тұлғасы ерекшеленіп келеді. Ақпараттық кеңістік қылмыскер-олигархтың айналасындағы қара дауылға айналып кетті. Қарапайым ресейліктердің арасында оның қарсыластары да көп, қолдаушы тобы да жетіп артылады.

Пригожин саясаттың жоғары лигасына екпіндеп енді. Қазіргі кездегі құлықсыздық пен Путиннің жуан жұдырықтық әлеуетінің құлдырауы жаңа тұлғаларды саяси сахнада жарқырата ашуға мүмкіндік беріп қойды. Пригожиннің гиперпубликтігі, әдейі халықтық стилі мен сызылған қарапайымдылығы оны ішкі саясаттың салмақты факторына айналдырды. Көпшілік көкейінде оның дербес саясаткер ме, әлде билікке баруы Кремльдің кезекті саяси жобасы ма деген сауал тудырады.

ПРИГОЖИН МЕН ПУТИННІҢ АЙЫРМАШЫЛЫҒЫ

Бір жағынан Пригожин - президенттік вассал, оның адал қызметшісі және бұрынғы сенімді адамы сияқты. Бірақ президент қоладан қолпитып құйған жан болса, Пригожин – нағыз әрекет адамы. Бұл зұлымдық болсын, бірақ зұлымдық болғанда да жүректен ағылып шыққан сұрқиялық. Ол шынайы төлтумалық жаратылысқа еш ие бола алмайды. Станиславскийдің өзі оның 80 деңгейлі «пахан-решала» ипостасындағы актерлік ойнауына құдайдай сенер еді.

Пригожинде өз алдына дербес ойыншының бірқатар белгілері пайда болғанын мойындау керек. Күш құрылымдарының адалдығына негізделген Путин режимінің сипатын ескере отырып, бағыныстағыларға тек өзінің әскерилендірілген тобы бар адам ғана ықпал етеді. Тап осы бағыныстылардың, атап айтсақ: әскер, полиция, гвардияшылар, чекистер немесе барлаушылар т.т. кімдер екені маңызды емес. Мәселен, «Вагнер тобы» ЖӘК Пригожиннің квазимемлекеттік құрылымы бола отырып, өз қатарында барлық күш ведомстволарынан шыққан адамдарды біріктіре алды. Украинаға басып кіру көрсеткендей, «вагнерліктер» көбінесе Шойгу-Герасимов атындағы тұрақты армиядан асып түсті.

ДОНБАСС, СИРИЯ, ВЕНЕСУЭЛА, ЛИВИЯ, ОАР, МАЛИ: ПРИГОЖИННІҢ ҚАНДЫ ІЗІ

Халықаралық имидж тұрғысынан 2018 жылдан бастап Батыста «Вагнер» Ресейдің жаһандық неоимперияның негізі ретінде айтылатынын ескеруге тиіспіз. Донбасс, Сирия, Венесуэла, Ливия, ОАР, Мали - барлық жерден Пригожин жалдамалыларының қанды іздері қылаң беріп тұрады. Бұл ретте олар үшін соғыс қалыпты жағдай, қанды қасап олардың өмір сүруінің түп қазығы болып табылады. Пригожин жанжалдардан қыруар қаржы табады, бұл жерде «арнайы операция» да оның қалтасын қампитудың бір жосығы.

ШОЙГУДЫҢ ПРИГОЖИННЕН ЖАҢІЛУІ

Шойгу 2021 жылы Путинді оның басшылығындағы Ресей армиясы жауынгерлік қабілеті бойынша «Вагнер» ЖВК-дан кем емес армия екеніне сендіре білді деген сыбыс бар. Сондықтан Украинадағы соғыс тува командирінің сөзінің шын екендігін дәлелдеуі керек еді. Бірақ бәрі керісінше болып шықты: күштік блоктағы ішкі бәсекелестік пен ауқымды сыбайлас жемқорлық салдарынан Ресей қақтығысқа кез келді. Кілем астындағы қақтығыстар Кремльге соғыс мақсатын нақты тұжырымдауға мүмкіндік бермейді.

Кәсіби армияның сәтсіздігі Путинді ішінара әскерге жұмылдыруды жариялауға мәжбүрледі. Қыркүйек-қараша - бірінші толқын, ал 2023 жылдың қаңтарынан бастап жаппай әскери комиссариаттық тәртіпсіздіктің екінші толқыны орын алды.

Бұл ретте Пригожин өзінің зэк-армияны құру идеясымен ресейліктерді Путиннің құрбаны болуынан «құтқарғысы» келді. Енді оның ЖӘК-да 13 мың тұтқыны ғана емес, халық ішінде сенім несиесі бар. Сол себепті таз шошқаның өз партиясын құруға мүмкіндігі де болды. Жаппай люмпенизация жағдайында құлдыраған биліктің бір бөлігін тартып алу мүмкіндігі бар екені анық.

ПРИГОЖИН ФЕНОМЕНІ НЕДЕ?

Евгений Пригожин қайтыс болғаннан кейін түрлі қалаларда стихиялық мемориалдар пайда болды, адамдар гүл мен портреттер алып жүрді. Тіпті, «Вагнер» ЖӘК басшысы өз өлімін сахналады деген конспирологиялық нұсқалар да пайда болды. Себебі екінші лайнер болған. Расын айтқанда, мұндай инсценировка тым қымбат болар еді. Қос ұшақ, ұшақ экипажы және ЖӘК ұшағы - барлығы Пригожиннің қашып кетуі үшін ғана қаза тапқан бола ма? Дегенмен, әдетте қоғамда ақшасы көп және билікпен қандай да бір байланысы бар адамдарға күмәнмен қарайды. Ал бұл жерде Пригожиннің халық арасында да, армияда да бедел болған. Себебі неде?

«Вагнер» тобы ресми түрде 2013-2014 жылдардан бастап жұмыс істей бастады. Оның алғашқы науқаны Африка елдері мен Сириядағы науқан болды. Сарапшылар айтқандай, «вагнершілер» мемлекеттің «нәзік проблемаларын» шешу жөніндегі осындай фирмаға айналды. Және бұл басты құпия - бұған дейін 10 жылдан астам уақыт бойы белгісіз болған бизнесмен ретінде, жасырын болса да, оның өлімі бүкіл ел үшін «жоғалту» болды, ал қоғамда оның өлімі туралы аңыз-аңыз айтыла бастады.

Мәселе мынада, «Вагнер» ЖӘК жұмысы мен дамуы кезінде Пригожиннің пиар-машинасы да дамыды, бірақ ол осы тиімділіктің орнына майдандағы шынайы тиімділікті ғана нығайтты.

Ал Попаснаядағы (Бахмут деп аталатын) сәтті операциялардан кейін Пригожин тек әскери проблемаларды ғана емес, әлеуметтік күн тәртібін де айта бастады. Саясаттанушы Илья Гращенковтың пікірінше, қоғам бұл кезде Пригожинді бизнесмен ретінде қарастырмаған, оған жай ғана ЖӘК басшысы ретінде қараған. Шын мәнінде, бұл әлеуметтік сауалнамалардағы саясаткерлер арасында танымалдылықты түсіндіреді, онда бас «вагнеровец» жоғарғы орындарды иеленді. Әрине, президенттен кейін.

«Шын мәнісінде феномен мынада болды - бір кезде билік қарсы элиталық ойыншыны өзі құрды, және ол күтпеген жерден оған субъектілік танытып, өзін саясаткер ретінде ұстай бастады. Яғни, неге бәрі дұрыс болмағанын түсіндіретін адамға қандай да бір күрделі сұраныс болды. Міне, осымен белгілі бір табысқа қол жеткізді», - дейді сарапшылар.

Осылайша Ресейді Пригожин елесі кезіп жүрген жайы бар. Біз өз оқырмандарымыз үшін соның кейбір қырына ғана тоқталып өттік.

Mezgil.kz