Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың «Әділетті Қазақстан: заң мен тәртіп, экономикалық өсім, қоғамдық оптимизм» атты Қазақстан халқына Жолдауын арнады.

(Сурет: turkystan.kz)

Қоғамдағы заң мен тәртіп — бұл адамдар арасындағы өзара қатынастарды реттейтін және әлеуметтік тұрақтылықты қамтамасыз ететін негізгі қағидалар. Заң — бұл мемлекеттің шығарған ресми ережелері мен нормаларының жиынтығы, ал тәртіп — сол заңдардың орындалуын қамтамасыз ететін жағдай мен жағдайларды білдіреді. Заң мен тәртіптің дұрыс үйлесімі қоғамның дамуына, адамдардың қауіпсіздігі мен бостандығына негіз болады.

Заң — мемлекеттің азаматтарының құқығы мен міндеттерін белгілейтін, сондай-ақ олардың әрекеттерін реттейтін негізгі құрал. Ол барлық азаматтар үшін бірдей, ешкімге артықшылық берілмей орындалуы тиіс. Заң шығарушы органдар қоғамдағы барлық саланы реттейтін нормативтік актілерді қабылдайды. Заңдар қоғамның әртүрлі салаларында әділеттілік пен тәртіпті қамтамасыз ету үшін қабылданады. Бұл, ең алдымен, қылмыстық, азаматтық, еңбек және әкімшілік құқық салаларына қатысты.

Заңның басты мақсаты — қоғамдық қатынастарды реттеу, адамның құқықтарын қорғау және әділеттілікті орнату. Алайда, заң тек қағазда ғана жұмыс істемейді, оның тиімділігі тек адамдар оны ұстанған жағдайда ғана көрінеді.

Тәртіп — бұл заңның орындалуын қамтамасыз ететін жүйе. Қоғамдық тәртіптің сақталуы адамдардың жауапкершілігін арттырады, оларды құқық бұзушылықтан сақтандырады. Тәртіпті сақтау үшін мемлекеттің құқық қорғау органдары — полиция, сот, прокуратура, ұлттық қауіпсіздік органдары — жұмыс істейді. Олар заңның орындалуын қадағалайды, құқық бұзушыларды анықтап, оларға заң алдында жауапкершілік жүктейді.

Сонымен қатар, қоғамдық тәртіпті сақтау тек құқық қорғау органдарының ғана міндеті емес. Әрбір азаматтың қоғамдағы тәртіпті сақтауына жауапкершілікпен қарауы керек. Заңды құрметтеу, басқалардың құқықтарын бұзбау, өз әрекеттері үшін жауапкершілік алу — тәртіптің негізі.

Заң мен тәртіп бір-бірімен тығыз байланысты. Заңдар тәртіп орнатуға бағытталған, ал тәртіп оның орындалуына кепілдік береді. Заңдардың орындалуын қамтамасыз ету үшін тәртіптің болуы өте маңызды. Тәртіпсіз қоғамда заңдар тиімді жұмыс істей алмайды, себебі адамдар заңды қасақана бұзып, салдары ауыр болуы мүмкін.

Мысалы, заңсыздық орын алған елдерде қылмыс деңгейі жоғары болады, ал бұл елдерде мемлекеттік органдардың жұмысы әлсіреп, тұрақсыздық туындайды. Сондықтан заңның қабылдануы мен оны орындау арасындағы үйлесім өте маңызды.

Заң мен тәртіптің қоғамдағы рөлі зор. Олар адамдардың құқықтарын қорғап, әлеуметтік әділеттілікті орнатуға, құқық бұзушылықтардың алдын алуға және қоғамдағы жалпы қауіпсіздікті қамтамасыз етуге бағытталған. Сонымен қатар, заң мен тәртіпті сақтау қоғамның тұрақтылығын және халықтың әлеуметтік және экономикалық жағдайын жақсартады.

Қоғамдағы тәртіп бұзылған жағдайда адамдардың өзара сенімдері мен ынтымақтастығы бұзылып, арандатушылықтар мен қақтығыстар туындауы мүмкін. Сондықтан заң мен тәртіпті сақтаудың маңызы зор.

Қазіргі қоғамда заң мен тәртіп — дамудың және әділеттіліктің кепілі. Олар қоғамды тиімді басқару үшін қажет. Заң мен тәртіпті бұзу қоғамда хаосқа, қылмыс пен арандатушылыққа әкеп соғуы мүмкін. Сол себепті, заң мен тәртіптің орындалуы тек мемлекет үшін ғана емес, әрбір азамат үшін маңызды.

Қоғамның дамуы мен тұрақтылығы үшін әр адам өзінің құқықтары мен міндеттерін білумен қатар, заңды және тәртіпті ұстану арқылы елімізді жақсартуға өз үлесін қосуы керек.

Ж.Б.Атапкелов,

Маңғыстау облысы Әділет департаментінің Құқықтық түсіндіру жұмысы және заңгерлік қызмет көрсету бөлімінің бас маманы

Mezgil.kz