Атом энергетикасын дамыту Қазақстанның болашағына қалай әсер етеді?

(Сурет: egemen.kz)

Мұхамедов Нұржан Еролович - ҚР ҰЯО РМК «Атом энергиясы институты» филиалы реакторлық құрылғыларды әзірлеу және сынау бөлімінің бастығы.

Қоянбаев Ерболат Тайтөлеуұлын - ҚР ҰЯО РМК «Атом энергиясы институты» филиалы директорының материалтану зерттеулері жөніндегі орынбасары.

Сарапшылық көзқарас.

«Бүгінде энергетика Қазақстан экономикасында маңызды рөл атқарады. Энергетикалық қауіпсіздікті қамтамасыз ету басты міндеттердің бірі болып табылады. Елімізде энергия тұтыну қарқыны жыл сайын артып келеді», - деп атап өтті Мемлекет басшысы өз жолдауларында.

2035 жылға қарай ел экономикасы мен халықтың электр энергиясына қосымша қажеттілігі 26 ГВт астам жаңа генерацияны талап етеді. Бұл ретте электр энергиясын тұтынудың жыл сайынғы өсімі шамамен 3% -ды, ал көптеген станциялардың тозуы 70% -дан астамды құрайды. Сондай-ақ парниктік газдар шығарындыларының әсерін де ескеру қажет: көмірқышқыл газының бөлінуі СО2 қазба отынын жағу кезінде 81,6% -ды құрайды, ПҚ өндіру процесінде метан СН4 - 12,4%, сондай-ақ азот тотығы N2O - 5,6% -ды құрайды. Атом энергетикасын дамыту табиғи ресурстарды тиімді пайдалануға, парниктік газдар шығарындыларын азайтуға мүмкіндік береді, бұл елдің CO2 шығарындыларын азайту жөніндегі міндеттемелерін орындауға, сондай-ақ көмір мен газға тәуелділікті азайтуға мүмкіндік береді.

АЭС құрылысының болашақта бірқатар елеулі артықшылықтары бар.

Бірінші кезекте бұл - әлеуметтік әсер. Пайдалану кезеңінде құрылыста 8 мыңға дейін жұмыс орны құрылады және 2 мыңға дейін жоғары білікті мамандар даярланады, АЭС құрылысы кезінде бір жұмыс орнына аралас салаларда 10-нан астам жұмыс орны ашылады.

Екіншіден, техникалық әсер. АЭС салу жергілікті өнеркәсіпті қарқынды дамытуға мүмкіндік береді, отын базасы кешенді пайдаланылатын болады және соның салдары ретінде тұтынушыларды 60 жылдан астам уақыт бойы сенімді энергиямен жабдықтауды қамтамасыз ету.

Үшіншіден, экономикалық әсер. Атом электр станцияларын салу Қазақстанның әлемдік аренадағы ұстанымын нығайтады. Бұл процесс бірнеше жолмен жүргізілетін болады. Бірінші жол экономиканың өсуін білдіреді. Экономиканы дамыту энергетикалық ресурстарды әртараптандыру, жаңа жұмыс орындарының пайда болуы, ғылыми және инновациялық зерттеулердің өсуі және жоғары технологиялық өнім экспортының көлемінің тиісінше өсуі есебінен жүзеге асырылатын болады. Сонымен қатар, позицияны нығайту Қазақстанның ядролық отынды өндіретін, ең бастысы пайдаланатын дамыған елдермен бір сатыға шығуы арқылы болады. Бұл өз кезегінде ел беделінің бір индикаторы болып саналады.

Төртіншіден, қоршаған ортаға әсер ету, біз бұған дейін айтқан, атом энергиясы үлесінің артуы көмірді тұтыну мен оның қоршаған ортаға әсерін азайтуға мүмкіндік береді. БҰҰ аясында 2015 жылғы климаттың өзгеруі туралы Париж келісіміне сәйкес климаттың өзгеруін болдырмау үшін парниктік газдар шығарындыларын азайту қажет. Ал ағымдағы жағдайда әлемнің барлық электр қажеттілігінің 40% -ы қамтамасыз етілген жағдайда көмір көмірқышқыл газы шығарындыларының үштен бірін құрайды.

Барлық халықты алаңдататын маңызды мәселе ядролық реакторларды пайдалану қауіпсіздігін қамтамасыз ету болып табылады. Энергетикалық реакторлардың қауіпсіздігіне байланысты мәселелерді шешу үшін теориялық, сондай-ақ эксперименттік зерттеулерді қамтитын жұмыстардың үлкен көлемі жүргізіледі. Белсенді аймақты салқындатуды ұзақ тоқтатуға немесе белсенді аймақты кейіннен балқытумен реактивтіліктің рұқсатсыз ұлғаюына байланысты әртүрлі типтегі энергетикалық реакторлардың ауыр аварияларының ықтимал салдарлары туралы неғұрлым ақпараттық деректерді эксперименттік зерттеулер жүргізу жолымен алуға болады. Мұндай зерттеулер қолданыстағы есептеу әдістемелерін нақтылауға немесе әзірленіп жатқан АЭС реакторлық қондырғыларының жобаларын негіздеу және қолданыстағы қондырғылардың қауіпсіздігін талдау кезінде ауыр авариялардың параметрлерін айқындауға арналған жаңаларын әзірлеуге мүмкіндік береді.

Жылдам реактордың белсенді аймағы отынының балқуы кезінде қайталама сындылықтың пайда болу мүмкіндігін болдырмауға, сондай-ақ әртүрлі үлгідегі реакторлар корпусының ішінде балқыманы ұстауды қамтамасыз ететін жағдайларды айқындауға бағытталған ауыр авариялардың қорытынды сатыларын қарқынды зерттеу ҚР ҰЯО РМК-да соңғы бірнеше онжылдықтар бойы ҚР Энергетика министрлігінің қолдауымен қарқынды жүргізіледі.

Айта кету керек, Қазақстан АЭС құрылысына қажетті барлық ресурстарға ие: сейсмикалық тұрақтылық, шикізат, зерттеу реакторларын ұзақ уақыт бойы пайдаланатын мамандандырылған кадрлар және т.б.

Mezgil.kz