Қазақстан цифрлық технологияларды енгізу бойынша әлем елдері арасында алдыңғы қатарда келе жатыр. Ел электрондық үкіметті дамытуда үздік 25 мемлекеттің қатарына енсе, IT-инновациялар саласында да елеулі жетістіктерге жетті. Соңғы жиырма жыл ішінде жүзеге асқан цифрландыру бастамалары мемлекетті дамыған елдер деңгейінен де жоғары мақсаттар қоюға мүмкіндік беріп отыр.

(Сурет:egemen.kz)

 

Өзбекстан да бұл салада аймақтың көшбасшысына айналуда. Географиялық жағынан Еуропа мен Азияны жалғап тұрған ел ретінде, ол VEON тобы үшін ең жылдам дамып жатқан нарықтардың бірі болып саналады. Өзбекстанның цифрландыруға бағытталған саясаты, технологиялық сектордың кеңеюі және шетелдік инвестициялардың өсуі оны Еуразиядағы басты цифрлық хабтардың біріне айналдырып келеді.

 

Елдегі цифрлық трансформация өте қарқынды жүруде. Мысалы, Дүниежүзілік банктің мәліметтері бойынша, 2018 жылы халықтың 55%-ы интернетке қол жеткізсе, 2023 жылы бұл көрсеткіш 89%-ға жеткен. 4G желілерінің кең таралуы нәтижесінде мобильді интернетке қолжетімділік 82%-дан асып, цифрлық қызметтерге деген сұраныстың артып отырғанын көрсетті.

 

«Цифрлық Өзбекстан – 2030» бағдарламасы аясында үкімет IT-инфрақұрылымды дамыту, электрондық үкімет жүйесін жетілдіру және цифрлық экономиканың ЖІӨ-дегі үлесін арттыру бағыттарын басымдыққа алған. Соңғы бес жылда бұл саланың дамуына шетелдік инвестициялар едәуір артты. Жаһандық технологиялық компаниялардың елде өкілдіктер ашуына жағдай жасайтын жаңа ынталандырулар енгізілді.

 

Осы тұрғыдан алғанда, Қазақстан мен Өзбекстан цифрландыру саласындағы аймақтық көшбасшылық үшін өзара бәсекеге түсіп отыр.

 

Қазақстанда электрондық үкіметтің негізі алғаш рет 2004 жылғы 19 наурызда сол кездегі Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың халыққа Жолдауында айтылып, сол жылы арнайы мемлекеттік бағдарлама қабылданды. 2006 жылы eGov.kz порталы іске қосылды. Алғашқы кезеңде портал тек ақпарат берумен шектелген болатын.

 

2007–2008 жылдары екінші кезең іске асып, онлайн қызметтер қолжетімді бола бастады. Азаматтар анықтамаларға өтініш беріп, мемлекеттік органдармен байланыс жасай алды. Сондай-ақ, 2007 жылы құрылған Халыққа қызмет көрсету орталықтары (ХҚКО) – осы бағыттағы үлкен қадам болды. Бұған дейін құжат рәсімдеу ұзаққа созылып, бюрократия мен жемқорлық кең тараған еді.

 

2024 жыл цифрлық дамудың жаңа белесін ашты. Үкімет мәліметінше, қазіргі таңда мемлекеттік қызметтердің 92%-ы электронды түрде көрсетіледі. Биометриялық сәйкестендіру мен QR-қолтаңбалар қызметке қолжетімділікті жеңілдетіп отыр. Мысалы, биылдың өзінде 8 миллионнан астам QR-қолтаңба және 18 миллионнан астам Digital ID арқылы сәйкестендіру жүзеге асқан. Бұл туралы Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі вице-министрі Қанат Телеушин мәлімдеді.

 

Электрондық үкіметті жетілдіру жұмыстары жалғасып жатыр – порталдың үшінші буыны іске қосылмақ. Сонымен қатар, отандық IT-компаниялар қызметтерін 86 елге экспорттап отыр, олардың қатарында Ресей, Ирландия, Мексика, АҚШ және Сингапур секілді ірі нарықтар бар.

 

Мемлекет жасанды интеллект (AI) технологиясына да ерекше назар аударып отыр. 2024 жылы осы салаға қатысты арнайы заң жобасы қабылданып, Жасанды интеллект жөніндегі ұлттық комитет құрылды.

 

БҰҰ-ның 2024 жылғы Электрондық үкіметті дамыту индексі (EGDI) бойынша Қазақстан 193 елдің ішінде 24-орынға көтеріліп, 4 саты алға жылжыды. Ал Онлайн қызметтер индексінде (OSI) еліміз үздік ондыққа енді. Бұл тізімде бірінші орында – Оңтүстік Корея. Қазақстан аймақтағы көршілерінен – Армения (53), Ресей (56), Өзбекстан (59), Қырғызстан (89) және Түрікменстаннан (172) озық тұр.

 

Банк секторы да цифрлық қызметтерді дамытуда маңызды рөл атқарып отыр. Мысалы, Halyk Bank 60-тан астам, Kaspi.kz 40, Bank CenterCredit 30-дан аса, ал Freedom Bank 20-ға жуық мемлекеттік және бизнес қызметтерді өз қосымшалары арқылы ұсынады.

 

Еуразиялық интеграция институтының сарапшысы Қорлан Жүсіпбаева цифрлық технологиялар мемлекеттік басқаруды жеңілдетіп қана қоймай, азаматтармен байланысты нығайтып жатқанын атап өтті. 2024 жылғы Жолдауында Президент Қасым-Жомарт Тоқаев цифрлық жаңғыруды жалғастыру қажеттігін айтып, салық жүйесін жаңарту, бірыңғай медициналық дерекқор құру және жасанды интеллект элементтерін енгізуді тапсырды.

 

2025 жылға қарай үкімет бірнеше маңызды жобаны іске асыруды көздеп отыр. Атап айтқанда, Каспий теңізі арқылы талшықты-оптикалық интернет желісін тарту және Астана қаласында Ұлттық жасанды интеллект орталығын ашу жоспарланған.

 

Алайда цифрлық қызметтердің кеңеюімен бірге жаңа қауіп-қатерлер де пайда болуда. 2024 жылдың қазан айында құқық қорғау органдары eGov.kz порталы мен 1414 байланыс орталығы арқылы жасалған алаяқтық әрекеттерге қатысты ескерту жасады. Өзін мемлекеттік қызметкер ретінде таныстыратын алаяқтар азаматтардан жеке деректерін сұрап, жалған айыппұлдар үшін төлем талап еткен. Билік тұрғындарға: «Мемлекеттік органдар ешқашан SMS не қоңырау арқылы дерек сұрамайды. Күдікті сілтемелерге өтпеңіз және жеке мәліметтеріңізді жария етпеңіз», – деп ескертті.

 

Осылайша, Қазақстанның цифрлық даму саласындағы табыстары елдің жаңашылдық пен тиімділікке ұмтылысын көрсетіп отыр. Алайда жаңа заманның сын-қатерлеріне қарсы тұру үшін қырағылық пен жүйелі даму әрдайым басты назарда болуға тиіс.

 

Mezgil.kz