Ресей мен Украина арасындағы соғыс – қазіргі заманның ең күрделі әрі ұзаққа созылған геосаяси дағдарыстарының бірі. Бұл қақтығыс тек екі елдің емес, бүкіл әлемнің саяси, экономикалық және гуманитарлық жағдайына әсер етті. Қазақстан бұл соғыс басталған сәттен бастап өз ұстанымын айқын білдірді: ел бейбітшілік пен халықаралық құқық қағидаттарын басты басымдық деп санайды.

(Сурет: kz.kursiv.media)

Қазақстанның ресми ұстанымы — халықаралық құқық пен мемлекеттердің аумақтық тұтастығын құрметтеу. 2022 жылы Қасым-Жомарт Тоқаев Санкт-Петербург халықаралық экономикалық форумында сөйлеген сөзінде Донецк пен Луганск халық республикаларын тәуелсіз мемлекет ретінде мойындамайтынын ашық айтты. Бұл мәлімдеме Қазақстанның сыртқы саясатының басты қағидатына — БҰҰ жарғысы мен халықаралық құқық нормаларына адал екенін көрсетті. Елдің бейтарап позициясы сыртқы саясаттағы көпвекторлы бағыттың табиғи жалғасы болды.

Қазақстан соғысты тек әскери тұрғыда емес, адамзаттық тұрғыдан бағалайды. Ел басшылығы бұл қақтығыстың ең ауыр салдары – бейбіт тұрғындардың қаза табуы, гуманитарлық апат және аймақтық тұрақсыздық екенін бірнеше мәрте атап өтті. Қасым-Жомарт Тоқаев 2023 жылы БҰҰ Бас Ассамблеясында сөйлеген сөзінде «бейбітшіліктен басқа жол жоқ» екенін айтты. Ол халықаралық қауымдастықты диалогқа, келісімге және гуманитарлық құқықты сақтауға шақырды. Бұл мәлімдеме Қазақстанның тек көрші ел ретіндегі емес, жаһандық тұрақтылыққа үлес қосуды көздейтін мемлекет ретіндегі жауапкершілігін көрсетеді.

Қазақстан Ресеймен де, Украинамен де ресми және экономикалық қатынастарын сақтап отыр. Бұл – елдің сыртқы саясаттағы ерекшелігі: көпвекторлылық. Біржақты ұстанымға бармай, екі елмен де теңгерімді байланыс орнату – Қазақстанның дипломатиялық тәжірибесінің көрінісі. Осы арқылы мемлекет өз аумағында тұрақтылық пен қауіпсіздікті қамтамасыз етіп, халықаралық қатынастарда сенімді серіктес мәртебесін бекітіп отыр.

Сонымен қатар, Қазақстан соғыс салдарынан зардап шеккен бейбіт тұрғындарға гуманитарлық көмек көрсетуде. Қазақстан Үкіметі бірнеше мәрте Украина халқына дәрі-дәрмек, азық-түлік және қажетті жабдықтар жөнелтті. Бұл бастамалар елдің гуманитарлық миссияға адалдығын дәлелдеді. Гуманитарлық саясат – сыртқы саясаттағы бейбіт бағыттың бір бөлігі.

Ел басшысы соғысты тоқтату үшін дипломатиялық шешім табу қажет екенін әр жолы еске салады. Тоқаевтың айтуынша, «қазіргі әлемдегі кез келген соғыс жеңімпаз әкелмейді, ол тек адамзатқа қасірет әкеледі». Бұл сөз Қазақстанның ресми саясатының өзегін ашады. Яғни, ел ешбір жақты айыптамай, бейбітшілік орнатудың жалғыз жолы – келісім мен диалог екенін ұстанады.

Қазақстанның бұл мәселедегі рөлі – бейтарап медиатор емес, бірақ бейбіт келісім орнауына мүдделі мемлекет. Ел өз территориясын бейбіт келіссөздер алаңы ретінде ұсынуға әзір екенін де білдірді. Бұл – Астананың халықаралық деңгейдегі беделінің артқанын көрсететін жайт. Себебі Қазақстан бұған дейін де Сирия, Иран және басқа да аймақтық қақтығыстарда бейбіт диалог орнатуға үлес қосқан.

Қорытындылай келгенде, Қазақстанның Ресей–Украина соғысына қатысты ұстанымы – салқынқанды, теңгерімді және гуманистік бағытқа негізделген. Ел соғыстың кез келген түрін айыптай отырып, бейбітшілікті жалғыз шешім деп санайды. Бұл ұстаным Қазақстанның халықаралық аренадағы беделін нығайтып қана қоймай, оның бейбітшілік пен тұрақтылық саясатының жалғасы екенін дәлелдейді. Қазіргі әлемде мұндай теңгерімді көзқарас сирек кездеседі, ал Қазақстан дәл осы қасиетімен «орта держава» ретіндегі орнын айқындап отыр.

Mezgil.kz