Қазақстан қоғамы үшін ең маңызды құндылықтардың бірі – тұрақтылық пен бейбіт өмір. Күн сайын азаматтар өз балаларының қауіпсіздігін, қоғамдағы тыныштық пен заң үстемдігін қалайтыны анық. Елдің дамуы да осы тұрақтылыққа тікелей байланысты. Сондықтан ұлттық қауіпсіздік пен қылмыспен күрес мәселесі тек құқық қорғау органдарының емес, бүкіл қоғамның ортақ жауапкершілігіне айналып отыр.

(Сурет: newsroom.kz)

Президент Қасым-Жомарт Тоқаев бұл бағыттағы саяси ұстанымын бірнеше мәрте нақтылап айтқан. Оның айтуынша, «біздің мемлекеттің стратегиялық басты мақсаты – тұрақтылықты, тыныштықты, заң мен тәртіпті сақтау». Бұл сөз – қазіргі Қазақстанның ұлттық идеологиясының өзегіне айналды. Өйткені мемлекеттің дамуы мен қоғамның әл-ауқаты ең алдымен қауіпсіз ортаға, әділ заңға және сенімге сүйенеді.

Көпшілік үшін «ұлттық қауіпсіздік» ұғымы бұрын тек шекараны қорғау немесе терроризмге қарсы күреспен байланысты еді. Алайда бүгінгі күннің шындығы басқаша. Қауіпсіздік енді тек әскери ұғым емес, ол экономикалық, кибер, ақпараттық және әлеуметтік тұрақтылықты да қамтитын кең жүйе. Тоқаевтың сөзімен айтқанда, «қоғамдық қауіпсіздік – азаматтардың күнделікті тыныштығында көрінеді». Мысалы, ел ішіндегі әлеуметтік әділеттілік деңгейі, жастардың жұмысқа орналасу мүмкіндігі, ақпараттық кеңістіктегі тұрақтылық – бұлардың бәрі ұлттық қауіпсіздіктің құрамдас бөлігі. Себебі қоғамда әлеуметтік теңсіздік, әділетсіздік немесе сенім дағдарысы туындаса, сыртқы қауіптен де ауыр салдар әкелуі мүмкін. Президент осыны ескертіп: «Қоғамдағы сенімнің деңгейі төмендесе, сыртқы қауіптерден гөрі ішкі сындар әлдеқайда қауіпті болады», – деген болатын.

Қылмысқа қарсы күрес – ұлттық қауіпсіздіктің ең өзекті бағытының бірі. Себебі қылмыс көбейген жерде тұрақтылық әлсірейді, ал заң үстемдігі бұзылған қоғамда сенім болмайды. Тоқаев 2025 жылы өткен кеңесте: «Біз қылмыс деңгейін едәуір төмендеттік, бірақ алда тұрған қауіптер де көп», – деп атап өтті. Расында, соңғы жылдары қоғамдық орындардағы қылмыс 80 пайызға төмендеді, ал әйелдер мен балаларға қатысты зорлық-зомбылық фактілері азайған. Дегенмен, бұл тек бастамасы ғана. Қоғамда құқықтық мәдениетті қалыптастыру – күрестің ең тиімді жолы. Яғни, заң бұзылған соң жазалау емес, алдын алу маңызды. Президенттің өзі: «Егер құқық қорғау органдарының жұмысы азайып кетсе, қылмыстың жаңа толқыны қайталанады», – деп ескерткен. Сондықтан құқық қорғау саласы тек жазалаушы емес, ағартушы күшке айналуы тиіс.

Бүгінгі таңда елімізде жасөспірімдер арасында құқықтық сауаттылықты арттыру, интернет кеңістігіндегі алаяқтық пен киберқылмыстарға қарсы жаңа тетіктер іске қосылуда. Мектептер мен жоғары оқу орындарында құқықтық тәрбие беру бағдарламалары күшейтіліп, жастарды «заңға құрмет» мәдениетіне баулу қолға алынған. Бұл – қылмыстың түбірін жоятын ұзақ мерзімді қадам.

Президент бірнеше рет атап өткендей, ұлттық қауіпсіздік пен қылмыспен күрестің бір қыры – сыбайлас жемқорлық. «Коррупция – ұлттық қауіпсіздікке тікелей зиян келтіретін фактор», – дейді Тоқаев. Бұл пікір кездейсоқ емес. Себебі жемқорлық мемлекетке деген сенімді жояды, әділдік қағидатын бұзады және қоғамды ішінен ірітіп, тұрақтылықты әлсіретеді. Соңғы жылдары Қазақстанда сыбайлас жемқорлыққа қарсы жаңа тетіктер енгізілді: электронды мемлекеттік қызметтер, ашық бюджеттік порталдар, цифрландырылған бақылау жүйелері. Бірақ бастысы – қоғамның өзі жемқорлыққа қарсы иммунитет қалыптастыруы қажет. Кез келген азамат пара ұсыну мен алуға қарсы болса ғана жүйе өзгереді.

Мәжіліс депутаты, белгілі саясаттанушы әрі қауіпсіздік саласының сарапшысы Ерлан Саиров бұл мәселеге былай баға береді: «Қазіргі заманғы қауіпсіздік – қарумен емес, ақылмен ұсталатын ұғым. Мемлекеттің қауіпсіздігі үшін әр азаматтың жауапкершілігі маңызды. Президент Тоқаев ұсынған «еститін мемлекет» тұжырымдамасы – ұлттық қауіпсіздіктің ең басты кепілі. Халықтың үні естілсе, қоғамда сенім қалыптасады, ал сенім болған жерде тұрақтылық бар». Бұл пікір қазіргі жағдайды нақты сипаттайды. Ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету – тек шекара күзету емес, халықтың ішкі тыныштығы мен мемлекеттің ашықтығына негізделеді.

2024 жылы Ұлттық қауіпсіздік комитеті төрт террористік әрекеттің алдын алғанын хабарлаған. Бұл — қауіпсіздік құрылымдарының кәсіби деңгейінің айғағы. Бірақ Тоқаевтың өзі айтқандай: «Әрбір шабуылдан кейін басты міндет – қауіптің қайнар көзін жою, емес, салдарын емдеу». Бұл сөз қауіпсіздік саясатының мәнін терең көрсетеді: алдын алу, ақпараттық иммунитет қалыптастыру және қоғамды біріктіру. Елдің қауіпсіздігі мен тұрақтылығы тек заң арқылы емес, әр адамның ішкі жауапкершілігі арқылы қалыптасады. Мемлекет заң мен тәртіпті қамтамасыз етеді, бірақ сенімді орта қалыптастыру – қоғамның міндеті.

Қазақстанның ұлттық қауіпсіздік пен қылмыспен күрес саласындағы саясаты нақты әрі жүйелі бағытқа ие. Ел басшылығы қауіпсіздікті тек қарумен емес, қоғаммен бірлесе қорғауды көздейді. Тоқаевтың «тыңдайтын мемлекет» қағидаты мен «әділетті Қазақстан» идеясы осының дәлелі. Мемлекет тұрақтылықты сақтауға, қылмысқа қарсы тұруға және азаматтардың құқықтарын қорғауға бағытталған саясатын жалғастырып келеді. Бұл саясаттың түпкі мақсаты – әрбір қазақстандықтың өз елінде қауіпсіз сезінуі. Бейбітшілік пен заң үстемдігі бар жерде ғана даму болады. Ал даму бар жерде – сенім, сенім бар жерде – тұрақтылық. Қазақстан дәл осы жолда келе жатыр, және бұл жолдың негізгі бағдары – ұлттық қауіпсіздік пен әділдікке негізделген жаңа қоғам құру.

Mezgil.kz