Қазір әлем жұрты Украина мен Ресей арасындағы соғысты тоқтатуға бағытталған АҚШ ұсынған «бейбітшілік жоспарын» талқылауда.

(Коллаж: ulysmedia.kz)

АҚШ-ТЫҢ «БЕЙБІТШІЛІК ЖОСПАРЫ»: БАТЫС НЕ ДЕЙДІ?

«CNN», «Financial Times», «The Wall Street Journal» және өзге де басылымдар бұл құжаттың түпнұсқаға жақын нұсқасын сараптап, оның халықаралық ортада қандай реакция тудырғанын, Киев пен Батыс астаналарындағы пікірталастарды және жоспардың айналасындағы дипломатиялық динамиканы талқылауда. Біз аталған материалдарға шолу жасап шықтық.

Шетелдік басылымдар жариялаған ақпараттарға сәйкес, АҚШ әзірлеп жатқан Украинаға арналған «бейбітшілік жоспары» халықаралық күнтәртіптің өзегіне айналды. Бұл құжаттың көшірмесін ЕО депутаты Алексей Гончаренко жариялағаннан кейін, «CNN», «Financial Times», «The Wall Street Journal» секілді ақпарат құралдары ұсыныстың мазмұны мен оған қатысты реакцияларды талдап, оның әлі де тұжырымдама деңгейінде екенін, кей тармақтарын Киев бірнеше рет қабылдамағанын, сондай-ақ Вашингтон тарапынан келісімді тез арада қабылдатуға бағытталған қысым барын жазады.

28 ТАРМАҚТА НЕ ЖАЗЫЛҒАН?

Осы жоспар айналасында АҚШ саясаткерлері, еуропалық шенеуніктер және Украина басшылығы түрлі пікір білдіріп жатыр, әрі олардың арасындағы дипломатиялық байланыстар жаңа кезеңге өтіп отыр.

АҚШ әзірлеген құжатта Украинаның қауіпсіздік мәртебесі, аумақтық мәселелер, Ресейге берілетін артықшылықтар, экономикалық және гуманитарлық шарттар, сондай-ақ саяси бақылау тетіктері нақты көрініс тапқан. Құжаттағы негізгі 28 тармақ төмендегідей:

1. Украина егемендігі бекітілген (бірақ оның аумақтық тұтастығы емес);

2. Украина НАТО-дан бас тартуын Конституцияда бекітуі керек, ал НАТО болашақта Украинаны қабылдамайтынын растауы керек;

3. Украина ЕО-ға кіре алады;

4. Украина ядролық қарусыз мемлекет болып қала береді;

5. Украина Қарулы Күштерінің жеке құрамының саны шамамен 600 000-ға дейін қысқартылуы керек;

6. Украинада НАТО әскерлері болмауы керек; еуропалық жауынгерлер Польшада болады;

7. Украина АҚШ-тан қауіпсіздік кепілдігін алады, бірақ шарттармен (мысалы, АҚШ бұл кепілдіктер үшін өтемақы алады; егер Украина «негізсіз» Мәскеуге немесе Санкт-Петербургке зымыран ұшырса, ол кепілдіктерден айырылады және т.б.);

8. Украина қазіргі уақытта бақылауындағы Донецк облысының бөлігінен әскерлерін шығаруы керек, бірақ бұл аумақ халықаралық деңгейде Ресей аумағы ретінде танылған «бейтарап демилитаризацияланған буферлік аймақ» болады, бірақ онда Ресей әскерлері болмайды;

9. Қырым, Донецк және Луганск облыстары, соның ішінде АҚШ та, іс жүзінде Ресей аумағы ретінде танылады;

10. Херсон және Запорожье облыстарындағы майдан шебі тоқтатылады;

11. Ресей осы бес аймақтан тыс бақылауындағы аумақтардан бас тартады;

12. Запорожье АЭС-і МАГАТЭ бақылауымен іске қосылады, электр энергиясы Украина мен Ресейге 50/50 үлеспен жеткізіледі;

13. Украина мен Ресей келісімдерді күшпен өзгертпеуге міндеттенеді;

14. Ресей Украина мен Еуропаға қарсы агрессияға қарсы саясатын заңмен бекітеді;

15. Әлемдік экономикаға қайта интеграциялану;

16. Санкцияларды біртіндеп алып тастау;

17. Ресейдің G8-ге оралуы;

18. АҚШ-пен ұзақ мерзімді экономикалық келісім (энергетика, табиғи ресурстар, Арктика, жасанды интеллект және т.б. туралы айтылады);

19. Тұтқындармен және қаза тапқан сарбаздардың денелерімен «барлығына» форматында алмасу, бейбіт тұрғындар мен балаларды кепілге алу;

20. Украина діни төзімділік және тілдік азшылықтардың құқықтарын қорғау туралы ЕО ережелерін қабылдайды;

21. Екі ел де төзімділік бойынша білім беру бағдарламаларын жүзеге асырады;

22. «Қуатты жаһандық шаралар пакеті» қарастырылған, бірақ сомалары көрсетілмеген;

23. АҚШ Украинаның газ инфрақұрылымын қалпына келтіруге көмектеседі;

24. Ресейдің 100 миллиард долларлық мұздатылған активтері (барлығы шамамен 300 миллиард доллар) Украинаны қалпына келтіруге жұмсалады. АҚШ бұл кәсіпорыннан түскен қаражаттың 50%-ын алады, ал Еуропа тағы 100 миллиард доллар қосады. Қалған мұздатылған Ресей активтері мұздатылмай, АҚШ-Ресей бірлескен жобаларына пайдаланылады;

25. Барлық тараптар келісімге келіскеннен кейін, тараптар келісілген тармақтардан шығуы керек, содан кейін атысты тоқтату дереу күшіне енуі керек; Украина 100 күннен кейін сайлау өткізуі керек;

26. Барлық тараптар соғыс кезіндегі әрекеттер үшін толық рақымшылық жасауға келісуі керек, болашақта ешқандай шағымдар мен шағымдар болмайды;

27. Келісім заңды түрде міндетті болады және Дональд Трамп басқаратын Бейбітшілік кеңесі бақылайды. Бұзушылықтар үшін санкциялар қолданылады;

28. Егер Ресей немесе Украина келісімді бұзса, арнайы жауап шаралары қолданылады: Ресей басып кірсе – санкциялар толық қайтарылады; Украина келісімді бұзса – қауіпсіздік кепілдіктерінен айырылады.

ЗЕЛЕНСКИЙ НЕ ДЕЙДІ?

Осы жоспарды талқылаған шетелдік ақпарат құралдары АҚШ-тың Киевке қысым көрсетіп отырғанын, Вашингтон келісімді жыл соңына дейін қол қойдырғысы келетінін атап өтті.

«Financial Times» украин шенеуніктері АҚШ-тың қысымын Трамптың бұған дейінгі минералды ресурстар туралы мәмілеге қатысты әрекеттерімен салыстырғанын хабарлады. «CNN» құжаттағы аумақтық жеңілдіктердің Киевте бірнеше рет қабылданбағанын атап өтсе, «The Wall Street Journal» АҚШ Мемлекеттік хатшысы Марко Рубионың еуропалық қауіпсіздік шенеуніктерімен жоспарды талқылап жатқанын жеткізді.

АҚШ тарапымен болған кездесуден кейін Зеленский «Украина үшін үшінші ресейлік шапқыншылықпен бұзылмайтын, тәуелсіздік пен егемендікті құрметтейтін бейбітшілік қажет екенін» айтты. Украина өз ұстанымдарын Америкаға жеткізгенін, ал жұмыс топтары талқылауды жалғастыратынын мәлімдеді.

Сонымен қатар, Украина БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің отырысында өз «қызыл сызықтарын» нақты көрсетті: оккупацияланған аумақтарды Ресей аумағы ретінде мойындамайды; өзін-өзі қорғау құқығына шектеу қоймайды; одақтарды өзі таңдайды; «Украинасыз Украина туралы ештеңе шешілмейді» деген ұстанымды ұстанады.

Mezgil.kz