«Орта Еділ тұрғындарының көпшілігі өздерін ешқашан тәуелсіз бола алмаймыз деп санайды. Себебі олардың республикалары толығымен Ресей аумағымен қоршалған, бірақ олар жалпы алғанда Қазақстан мен олардың арасында тар ғана кеңістік бар екенін ұмытады», - дейді Башқұрт эмигранттарының көшбасшысы Руслан Ғаббасов.

ТАТАР МЕН БАШҚҰРТ КҮШ БІРІКТІРСЕ, ТӘУЕЛСІЗДІК АЛУҒА МҮМКІНДІК ТУАДЫ

«Сталин Орынбор облысын 1930-шы жылдары татар, башқұрт, чуваш, мордвин, марий және удмурт халықтарының одақтас республикалар болуына жол бермеу және осылайша КСРО ыдырағанда өз тәуелсіздігін қалпына келтіру үшін құрды», - деп ойын жалғастырады Башқұрт белсендісі.

«Сталиннің ойлап тапқанын шын мәнінде түркі тілдерінде Орынбор немесе Қуандық деп аталатын дәліз ретінде ұғынуға болады. Егер башқұрттар мен татарлар күш біріктіре алса, онда Еділ-Оралдың барлық халқы үшін шынайы мүмкіндік туындар еді», - деп аталған ойын жалғастырады Башқұрт эмигранттарының көшбасшысы.

ҚАЗАҚ-БАШҚҰРТ ШЕКАРАСЫ – БАШҚҰРТСТАН ТӘУЕЛСІЗДІГІНІҢ АЛҒЫШАРТЫ

«Ортақ башқұрт-қазақ шекарасының пайда болуы - Мәскеу мен Сібірді бөліп, Башқұртстанды, содан кейін Еділ-Оралдың басқа да республикаларын мойындау мүмкіндігінің алғышарттарын қалыптастырады», - дейді Ғаббасов.

Осы орайда Ғаббасовтың үндеуін түсіндіретін болсақ, содан бергі жылжып өткен жылдар ішінде бес айтулы оқиға орын алды. Осы идея қанаттандырғандар Орынбор дәлізінің маңыздылығын тек Еділ-Орал халықтарының арасында ғана емес, халықаралық деңгейде Мәскеу үшін проблема ретінде және тәуелсіз елдер саналатын Қазақстан мен Украина тарапынан Ресей Федерациясына қысым көрсету құралы ретінде көтере бастады.

Біріншіден, әзірше көбінесе этникалық орыстар болып отырған Орынбор облысының халқы азаюда, бұл оның халқын орыстарға қарағанда азырақ етеді. Ал дәліздің Башқұртстанға немесе Қазақстанға тиселі болуы бұрынғыдай проблема тудырмақ емес. Сөзіміз нақты болуы үшін 2021 жылғы санақ бойынша 1,5 млн тұрғыны бар аймақтың орыстары 79,29%-ды, құрап отыр, ал мордва, татар, башқұрт, қазақ пен чуваштар бар жоғы 267 мың 900 адамды құрайды.

Екіншіден, жаңа зерттеулер Орынбордың ескі түркі тарихы бар екенін және оның Татарстанмен көптеген татар тарихшыларының болжағанынан да тығыз байланыста екенін таныта түсті.

Үшіншіден, қазақ ұлтшылдары Орынбор дәлізін өздеріне қайтаруға қызығушылық танытты, бұл Ресейдің ортаңғы бөлігіне түрік ықпалын, Қазақстан үкіметі жоққа шығаруға жеткілікті алаңдаушылық танытты.

Төртіншіден, Украина үкіметі Орынбор дәлізін Ресей Федерациясының құрамындағы ресейлік емес аумақтар тізіміне енгізді, олар Мәскеуге және оның Украинаға басып кіруіне қарсы одақтастар ретінде тартылады деп үміттенуде.

Бесіншіден, Мәскеудің өңірлерді біріктіру туралы сөз қозғауы кейбіреулер үшін Орта Поволжьедегі бұл процестің басталуы үшін ең жақсы нышандардыңдың бірі - Орынбор дәлізі болады деп пайымдаулар жасауға мәжбүр етті. Татар мен башқұрт төл ұлттық республикалары мәртебесінен айырылып, ресейлік саясаттың күтпеген салдарына ұшырау қаупі туындады.

Бірақ, бір нәрсе анық: Орынбор немесе Қуандық дәлізі Ресей Федерациясының қазіргі шекарасында өмір сүруіне нақты қауіп төндіреді. Руслан Ғабассов Ресейдің тап осы жанды жеріне саяси соққы жасай білді.

Mezgil.kz