Қазақстанға Түркіменстан президенті келді. Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстанға мемлекеттік сапармен келген Түрікменстан Президенті Сердар Бердімұхамедовті өзі қарсы алды. Астана халықаралық әуежайында мәртебелі мейманның келуіне орай Құрмет қарауылы сап түзеді. Сапар аясында тараптар жоғары деңгейде келіссөздер жүргізіп, Қазақстан мен Түрікменстан арасындағы стратегиялық серіктестікті нығайту перспективасын талқылайтыны айтылды.

(Сурет: Ақорданың баспасөз қызметі)

Ал бүгін Ақордада президенттердің ресми келіссөзі өтті.

Қасым-Жомарт ТОҚАЕВ:

– Құрметті Президент Сердар Гурбангулыевич, Қазақстан Республикасына мемлекеттік сапармен қош келдіңіз! Еліміз Түрікменстанды стратегиялық серіктес, бауырлас мемлекет, ең жақын шекаралас көрші санайды. Бізді ғасырлардан жалғасып келе жатқан достық, ортақ тарих, тіл мен мәдениет біріктіреді. Мемлекеттеріміз арасындағы сауда-саттық, экономикалық ықпалдастықтың басқа да түрлері және мәдени-гуманитарлық байланыстар қарқынды дамып келеді. Екі ел серіктестігінің ауқымы мен сапасына көңіліміз толады деп айтуға негіз бар. Бұл ынтымақтастық стратегиялық сипатқа ие. Дегенмен алға қадам басу қажет. Күн тәртібінде өте маңызды мәселелер тұр. Бүгін олардың шешімін бірлесіп табамыз деп ойлаймын, – деді Қазақстан Президенті.

Сердар БЕРДІМҰХАМЕДОВ:

– Құрметті Қасым-Жомарт Кемелұлы, ең алдымен, Қазақстан Республикасына мемлекеттік сапармен келуге шақырғаныңызға ризашылық білдіремін. Қазақ жерінде көрсеткен қонақжайлығыңыз бен сый-құрметіңіз үшін Өзімнің және делегация атынан алғыс айтамын. Сондай-ақ Сізге түрікмен халқының Ұлт көшбасшысы, құрметті Гурбангулы Мяликгулыевич Бердімұхамедовтің сәлемі мен ізгі тілегін жеткізуге рұқсат етіңіз. Бүгінде Түрікменстан мен Қазақстанның қарым-қатынасы достық, бауырластық және тату көршілік қағидаттары негізінде дамып келеді. Өзара ықпалдастығымыз саяси-дипломатиялық, сауда-экономикалық және мәдени-гуманитарлық салаларды қамтиды, – деді Түрікменстан Президенті.

ҚАЗАҚСТАН МЕН ТҮРКІМЕНСТАН ҚАТЫНАСТАРЫНЫҢ ТАРИХИ МАҢЫЗЫ

Қазақстан мен Түркіменстан тарихи ортақтыққа, рухани жақындық пен қазақ және түрікмен халықтарының ортақ құндылықтарына сүйене отырып, конструктивті әрі тату көршілік диалогты қолдап келеді. Екіжақты ынтымақтастықтың шарттық-құқықтық базасын шамамен 80 құжат құрайды. Олардың ішінде 1997 жылғы Ынтымақтастықты одан әрі дамыту туралы декларация мен 2017 жылғы Стратегиялық әріптестік туралы шарттың орны ерекше.

Халықаралық аренада Қазақстан мен Түркіменстан, әсіресе БҰҰ, ТМД, ИЫҰ және басқа да көпжақты құрылымдар аясында өзара қолдау көрсетіп, келісілген сыртқы саясат жүргізіп, ғаламдық сын-қатерлерді бірлесіп шешуге дайын екенін көрсетіп келеді. Атап айтқанда, Қазақстан Түркіменстанның бейтараптық рөлін нығайту, бейбіт ынтымақтастықты алға ілгерілету және қауіпсіз энергетикалық әрі көлік байланыстылығын дамыту жөніндегі бастамаларын қолдайды.

Ядролық қарусыздану және таратпау мәселелеріндегі елдердің ұстанымы олардың жаһандық қауіпсіздікке жауапкершілікпен қарайтынын айқындайды: Қазақстан мен Түркіменстан Орталық Азиядағы ядролық қарудан азат аймақ туралы шартты іске асыруға жәрдемдесуге дайын екенін мәлімдейді.

Аймақтық контексте екі ел де интеграциялық үдерістерді нығайтуды қолдайды – Түркіменстан Қазақстан ұсынған «Орталық Азия–2040» тұжырымдамасын қолдады, бұл олардың өңірдің ұзақмерзімді дамуына қатысты ортақ көзқарасын көрсетеді.

Экономикалық жағынан Қазақстан мен Түркіменстан серіктестігі әсерлі өсім көрсетіп отыр: соңғы жылдары сауда көлемі күрт артты, ал энергия, өнеркәсіп және логистика салаларындағы бірлескен жобаларды іске асыруға үлкен әлеует бар. Сонымен бірге көлік дәліздерін дамыту транзиттік мүмкіндіктерді нығайтып, екі елді өңірлік экономикалық желінің маңызды түйіндеріне айналдырып отыр.

Осылайша, Қазақстан мен Түркіменстанның өзара іс-қимылы – жай ғана достық декларациясы емес, орнықты тетік: ол Орталық Азияда «бейбітшілік, сенім және ынтымақтастық аймағын» қалыптастырады, онда екі ел бүкіл өңір үшін теңгерімдеуші және тұрақтандырушы фактор ретінде әрекет етеді.

ЭКОНОМИКАЛЫҚ СЕРІКТЕСТІКТІҢ СТРАТЕГИЯЛЫҚ НЫҒАЮЫ

Түркіменстан Президентінің Қазақстанға сапары – екі елдің өзара құрметке және прагматикалық сыртқы саясатқа негізделген стратегиялық жақындасуының жарқын белгісі.

Қазақстан мен Түркіменстан энергетикадан бастап логистикаға дейінгі экономиканың негізгі бағыттарында ынтымақтастық орнатуды мақсат етеді – ал мұндай кездесулер өзара іс-қимылды жаңа сапалы деңгейге көтеруге мүмкіндік береді.

Екі ел Алматы мен Ашхабадта сауда үйлерін құру мүмкіндігін қарастыруда, бұл тауар айналымын ынталандыру мен ұлттық өнімдерді ілгерілетуге нақты тетік болмақ. Бұл жай ғана достық белгісі емес – тұрақты экономикалық серіктестікке бағытталған нақты қадам. Сонымен қатар өнеркәсіп, ауыл шаруашылығы, көлік және энергетика салаларындағы ынтымақтастықты кеңейту де күн тәртібінде тұр.

Тараптар көлік байланыстылығын нығайтуға бағытталған жобаларды белсенді түрде ілгерілетуде.

Қазақстан–Түркіменстан шекарасында автожол инфрақұрылымын түйістіру жұмыстары жүргізіліп жатыр, бұл транзит пен екіжақты тасымалдар үшін неғұрлым тұрақты және қысқа маршруттар құруға мүмкіндік береді. Сонымен қатар екі ел арасындағы әуе қатынасын қайта жандандыру мәселелері талқылануда, бұл азаматтардың мобильдігін арттырып, іскерлік байланыстарды кеңейтеді.

Мұндай жан-жақты тәсіл екі елдің қысқа мерзімді ғана емес, ұзақ мерзімді бастамаларға да мүдделі екенін көрсетеді. Аймақтық интеграция контекстінде Қазақстан логистикалық хаб ретінде маңызды рөл ойнай алады. Бизнестің рөлі Қазақстан–Түрікменстан іскерлік кеңесін жандандыру арқылы қолдауға ие болып отыр, бұл үкіметтер мен кәсіпкерлер арасындағы көпірді нығайтады.

Бүкіл осы факторлар бизнестер арасындағы өзара әрекеттестік үшін болжамды әрі қорғалған орта қалыптастырады. Ақыр соңында, мұндай сапар – жай дипломатиялық қадам емес, тұрақты экономикалық ынтымақтастық пен өзара өсімге арналған практикалық стратегиялық ставка.

ӨЗАРА ТИІМДІЛІК ПЕН СЕРІКТЕСТІК ҚАҒИДАТТАРЫНДАҒЫ ТАУАР АЙНАЛЫМЫ

Өзара іс-қимылдың негізгі аспектісі – Қазақстан мен Түркіменстан арасындағы тауар айналымын айтарлықтай арттыруға деген ұмтылыс. Тараптар таяу перспективада тауар айналымын 1 млрд АҚШ долларына жеткізу мақсат қойып отыр, бұл экономикалық өзара тәуелділіктің күшейгенін көрсетеді.

Соңғы жылдары екі ел арасындағы тауар айналымы тұрақты оң динамика көрсетуде. Соңғы екі жылда өзара сауда көлемі 500 млн доллардан тұрақты түрде жоғары. Ең перспективалы бағыттар – мұнай-газ химиясы, металлургия, ауыл шаруашылығы өнімдері, құрылыс материалдары және машина жасау.

Сондай-ақ ҚР Сауда және интеграция министрлігі екі ел арасындағы сауда-экономикалық байланыстарды одан әрі дамыту, өзара қарым-қатынастарды нығайту и және тауар айналымын өзара тиімділік негізінде өсіруге бағытталған жоба әзірледі.

Жобаға сәйкес екі ел аумағында сауда үйлерін құру жоспарлануда: Алматыда – Түркіменстанның Сауда үйі, ал Ашхабадта – Қазақстанның Сауда үйі. Бұл құрылымдар ұлттық тауарлар мен қызметтерді ілгерілетуге, көрмелер мен маркетингтік іс-шараларды өткізуге, кәсіпкерлер арасындағы тәжірибе алмасуға арналған алаңға айналады.

Осының бәрі өзара инвестициялар мен сауданың тұрақты өсімін болжауға мүмкіндік береді, экономикалық серіктестікті декларативті емес, нақты нәтижелі етеді.

ЭНЕРГЕТИКАЛЫҚ ҚАУІПСІЗДІК ЖӘНЕ ӨЗАРА ТИІМДІЛІК

Энергетика саласындағы ынтымақтастық Қазақстан мен Түркіменстан өзара іс-қимылының негізгі драйверлерінің бірі болып қала береді. Түркіменстан табиғи газдың елеулі қоры бар мемлекет ретінде экспорттық мүмкіндіктерін кеңейтуге және өңірлік транзитті нығайтуға мүдделі.

Ал Қазақстан кеңейтілген логистикалық инфрақұрылымға және халықаралық көлік дәліздеріне ие, бұл энергоресурстар жеткізілімін неғұрлым тұрақты және тиімді етеді.

Екіжақты ынтымақтастық энергетикалық инфрақұрылымды жаңғырту және бірлескен жобаларды іске асыруды қамтитын кең үкіметаралық бағдарламалар аясында дамуда.

Қазақстан Түркіменстанның газконденсатты кен орындарын игеруге және құбыр желісін кеңейтуге қатысуға қызығушылық танытып отыр. Маңызды қадам – «QazaqGaz» ҰК АҚ мен «Түркменгаз» МК арасында газ саласындағы серіктестікті дамыту жөніндегі келісімге қол қойылуы. Сонымен қатар қазақстандық мұнай-газ компаниялары Каспий теңізінің акваториясында мұнай-сервис қызметтері бойынша ынтымақтастық мүмкіндіктерін зерттеуде.

Энергетикалық ықпалдастық транзиттік маршруттарды әртараптандыруға және бүкіл Орталық Азияның энергиямен қамтылу тұрақтылығын арттыруға ықпал етеді.

Сыртқы нарықтардағы құбылмалылық жағдайында мұндай серіктестік өңірлік тұрақтылық факторы ретінде әрекет етіп, ортақ энергетикалық қауіпсіздік жүйесін нығайтады.

МИГРАЦИЯЛЫҚ ЫНТЫМАҚТАСТЫҚТЫ ДАМЫТУ

Қазақстан мен Түркіменстан арасындағы миграциялық ынтымақтастық жаңа кезеңге өтуде. Қазақстан Үкіметі миграция саласындағы өзара іс-қимылдың құқықтық негізін қалыптастыратын келісімге қол қоюды жоспарлап отыр. Жобаны ҚР Ішкі істер министрлігі дайындап, қолданыстағы заңнамаға сәйкес келтірген.

Келісім миграция саласындағы ақпарат және тәжірибе алмасуды көздейді, бұл халықтың мобильділігі артқан қазіргі жағдайда аса маңызды. Негізгі мақсаттардың бірі – қос азаматтық пен заңсыз миграцияға қарсы іс-қимыл. Құжат миграциялық үдерістердің ашықтығын арттыруға және тиісті органдар арасындағы өзара әрекеттестікті жеңілдетуге бағытталған.

Келісім миграциялық ағымдарды мониторингтеудің, деректермен уақтылы алмасудың және Қазақстан мен Түркіменстан азаматтарының мүдделерін қорғаудың тиімді құралына айналады деп күтілуде. Ол құқық қолдану қызметінің тиімділігін арттырып, миграциялық реттеудің анағұрлым қауіпсіз және ашық жүйесін қалыптастыруға ықпал етеді.

Mezgil.kz