Әрбір тәуелсіз елдің Қарулы Күштері ‑ мемлекеттік қорғаныс кепілі болып табылады. Әсіресе, жаңа заман технологиясы шарықтап дамған заманда мұндай тәжірибе кімге де болса керек. Сондықтан, бүгінгі Парламент палаталарының біріккен отырысында қабылданған «ҚР Әскери контингентін БҰҰ миссиясына қатыстыру туралы шешім – Қазақстан үшін тарихи оқиға деп санауға тұрарлық шешім болды. Бұдан біз қандай жақсы нәтиже күте аламыз? Қазір осы мәселе туралы ой толғап көрейік.

БҰҰ‑ның Бітімгершілік миссиясы құрамына өз әскери бірлігін жіберу – кез келген ел үшін, оның Қарулы күштері үшін жоғарғы мәртебе саналады. Бұл миссияға қатысу үшін әлемде бәсекелестік жоғары. Сондықтан БҰҰ әскери комиссиясы шешім қабылдарда әр елдің әскери дайындығын өте мұқият тексереді. Ол комиссиядан оң баға алу – әскерилер үшін өз алдына бір мәртебе. Осыған дейін де Қазақстан жауынгерлері дүниежүзілік әртүрлі әскери сынақтар мен жарыстарға қатысып, оң нәтижелер көрсетіп кел жетқаны белгілі. Бірақ ол бүгінгіден бөлек нәрсе, ондай жарыстарға арнайы дайындықтан өткен мамандар ғана барушы еді. Ал БҰҰ‑ның «миссиялық жауапкершілігі» тұрақты, қазіргі әлемдік әскери дайындық стандарттарына сай келетін әскери бірліктің (бөлімше, взвод, рота, полк және т.т.) болуын талап етеді. Ендеше, наурыз айында Голан биіктігіне Қазақстаннан аттанатын рота де сондай «әскери бірлік» ретінде қызметіне кіріседі. Міне, болашақта осы ротаның әскери тәжірибесі ҚР Қарулы Күштерін нығайтудың басты тәжірибесі болып қалыптасады деуге болады. Қалай болғанда да, бүгінгі парламент шешімінде осының негізі қаланды. Сонысымен де бұл біз үшін тарихи оқиға!

Қазіргі заманда «гибридттік соғыс» атты түсінік пайда болды. Ол бұрынғы соғыс тактикасын барынша өзгертті. Мұндай соғыс жағдайында әскер «төмен және орташа қақтығыстарға» сақадай сай болуы керек. Ол үшін әскери қолбасшылық, жағдайға сай тез бейімделгіш басқару мен тез шешім қабылдауға қабілеттілік, байланыс құралдарының сапалы жүйесі, ақпараттандырудың өте дәл және жылдам болуы, шағын және мобилді жасақтардың болуы маңызды екені айқындалды. Міне, бізден аттанған рота осы модельдерді еліміздің Қарулы Күшіне ендіруде басты роль атқарады деп санауға болады. Ол жерден тәжірибе алған сардарлар мен сарбаздар болашақта оны өз әріптестеріне үйретеді, сөйтіп, ҚР Қарулы әскерилерінің заманауи үлгісін жасақтауға үлесін қосады деп ойлаймыз.

Соңғы кездегі әлемде болып жатқан локалды соғыстар біздің біраз нәрсеге көзімізді ашты. Мысалы, ол соғыстарда әскерилер тарапынан болған кей әрекеттер «қылмыс» деп бағаланды. Себебі, онда БҰҰ бекіткен Халықаралық «соғысты жүргізу заңы» бұзылды. Сондықтан, БҰҰ құрамындағы «қазақстандық бітімгершілік миссиясы» біздің сарбаздарға халықаралық соғыс заң нормаларын үйретеді деп сенеміз. Бұл біздің Қарулы Күштердің әлемдік беделін одан әрі арттырмаса, еш төмендетпейді!

Одан өзге, миссияға қатысушы сарбаздардың ондағы алған білімі мен тәжірибесі өз Отанына қызмет ететін болады. Мысалы, қазіргі әлемдік қолданыстағы жоғарғы әскери технология, озық әскери тактика мен стратегия, заманауи әскери жабдықтау үлгісі, инженерлік шешімдер, жаңа қарулар мен механизмдер біздің әскерге осы арқылы келіп жетеді.

Сондықтан, Қазақстан жағы БҰҰ Бітімгершілігі құрамынды өз туы астында қызмет ететін өзінің тұрақты әскери бірлігін тұрақт сақтауға мейлінше мүдделі болуы тиіс.

Бүгінде бір елдің тәуелсіздігін қорғау «әлемдік ұжымдық сипатқа» еніп бара жатқанын ескерсек – біз миссияға аттанып бара жатқан ұландарымызға үлкен үміт пен сенім артып отырмыз десек болады.

Жолдары болсын сарбаз ұл‑қыздарымыздың!

(Сурет fergana.agency сайтынан)

 

• Қазақстан 32 жыл бойы (1992 жылғы 2 наурыздан бастап) БҰҰ-ның толыққанды мүшесі болып табылады. Осы уақыт ішінде республика БҰҰ жүйесімен жемісті өзара іс-қимыл жасайды және Ұйым Жарғысының мақсаттары мен қағидаттарына өзінің толық берілгендігін көрсетеді. Осыған байланысты Қазақстан БҰҰ-ның қатысушысы ретінде басқа мемлекеттермен тең дәрежеде планетада бейбітшілік пен қауіпсіздікті сақтауға жауапты.

• Көптеген қазақстандық офицерлер бітімгершілік қызметке қосқан жеке үлесі үшін медальдармен марапатталды және миссиялар қолбасшылығының алғысына ие болды. Біздің көгілдір дулығаларымыздың жетістіктерін ескере отырып, БҰҰ-ның өз миссияларында қазақстандық бітімгерлер санының артуын қолдауға дайын екендігі қисынды болып табылады.

• Контингенттің БҰҰ бітімгершілік миссияларына бағыты халықаралық қауіпсіздікті нығайтуға елеулі үлес қосып қана қоймай, Қазақстанның жаһандық аренадағы рөлін арттыруға да ықпал етеді. Жақында БҰҰ инспекциялық тобы бітімгершілік операцияларға қатысуға жоспарланған қазақстандық әскери қызметшілердің материалдық-техникалық базасының жай-күйіне және дайындық деңгейіне жан-жақты тексеру жүргізді. Тексеру қорытындысы бойынша БҰҰ сарапшылары бітімгершілік контингенттің жеке құрамын даярлаудың жоғары деңгейін және бітімгершілік операциялар орталығының нұсқаушы құрамының кәсібилігін атап өтті.

• Қазақстан әскери қызметшілерінің БҰҰ бітімгершілік миссияларына қатысу географиясын кеңейту біздің республикамыздың әскери және гуманитарлық дағдарыстардан зардап шегетін адамдарға қолдау көрсетуге деген берік ниетін айғақтайды. Жергілікті жерлердегі қазақстандық бітімгершілік контингенттің жанқиярлығының арқасында БҰҰ делдалдары тараптар арасындағы қақтығыстарда бейбіт шешім табуға мүмкіндік алады.

• Қазақстан қарулы күштерінің бітімгерлері 2000-шы жылдардан бастап бейбітшілік пен қауіпсіздікті қорғауда. Осы уақыт ішінде біздің әскери қызметшілер қазіргі заманғы қауіп-қатерлерге қарсы іс-қимылда практикалық тәжірибе жинақтады. Қауіпсіздіктің жаңа асимметриялық қатерлеріне жауап беру үшін әскерилер жаңа тәсілдер мен әдістерді қолдануы және басқа елдер мен мемлекеттік органдардың әріптестерімен тиімді ынтымақтастықта болуы керек;

• Қазақстанның БҰҰ бітімгершілік қызметіне белсенді қатысуы біздің армиямызды гибридті қақтығыстардың ерекшеліктері туралы қажетті біліммен қамтамасыз етуге арналған. Осыған байланысты Қазақстан қарулы күштерінің басты міндеті – төмен және орташа қарқындылықтағы қақтығыстарға дайындалу. Ал осындай қақтығыстармен күресу үшін Қазақстанда қолбасшылық пен басқарудың, байланыс пен ақпараттық қолдаудың неғұрлым сапалы жүйелері бар шағын, жоғары мобильді кәсіби армия болуы тиіс. БҰҰ-ның бітімгершілік операциялары барысында алынған практикалық тәжірибе қазіргі заманғы тез өзгеретін жағдайларда қауіпсіздікке төнетін қатерлерді тойтаруға қабілетті экспедициялық, кәсіби және техникалық жарақтандырылған күштерді қалыптастыруда маңызды рөл атқарады.

• Қазақстанның БҰҰ миссияларына одан әрі қатысуы Қазақстанның қарулы күштеріне әскерлердің жауынгерлік дағдыларын жетілдіру шеңберінде белсенді енгізілетін қажетті жауынгерлік дағдыларды игеруге мүмкіндік береді. Мысалы, 2000 жылдары алғаш рет құрылған қазақстандық бітімгершілік батальон тек қана әскери қызметші-келісімшартшылармен жасақталған алғашқы әскери бөлімше ретінде елдің әскери тарихына енді.

• Бүгінгі таңда әскери іс-қимылдарды жүргізудің практикалық тәжірибесін алу үшін көптеген елдердің әскери контингенттері бітімгершілік операцияларға белсенді қатысады. Қазақстанның мұндай операцияларға қатысуы қарулы қақтығыстың қазіргі заманғы әскери нысандарын оқытудың қажетті және аса маңызды құрамдас бөлігі болып табылады. Бұл тәсілді қарулы күштері ешқандай қақтығыстарға қатыспайтын көптеген елдер қолданады.

• БҰҰ шақыруына сәйкес өзінің әскери техникасымен, қару-жарағымен және мүлкімен резерв ротасы ретінде 139 әскери қызметші санындағы алғашқы дербес ұлттық бітімгершілік контингентін "БҰҰ-ның Голан биіктіктеріндегі бөлінуді бақылау жөніндегі күштері" миссиясына орналастыру 2024 жылғы наурыздан бастап жоспарланып отыр. Ол үшін тараптардың міндеттемелерін, сондай-ақ контингенттің миссияға қатысуын қаржылық және материалдық-техникалық қамтамасыз ету мәселелерін айқындайтын БҰҰ-мен халықаралық шарт жасалатын болады.

• ҚР Парламенті (шешім қабылданғаннан кейін) БҰҰ миссияларына қатысу үшін 430 адамнан аспайтын қарулы күштердің әскери персоналын (резерв ротасы, штабтық офицерлер, әскери бақылаушылар және мамандандырылған бөлімшелер) жіберуді мақұлдады:

1) «БҰҰ-ның Голан биіктіктеріндегі бөлінуді бақылау күштері» UNDOF, Сирия-Израиль);

Анықтама үшін: барлығы 1 256 бітімгершілік, оның ішінде 1 131 әскери қызметші (штаб офицерлерін қоса алғанда) орналастырылды.

Негізгі қатысушы елдер: Непал-415 бітімгершілік; Уругвай-214 бітімгершілік; Үндістан – 200 бітімгершілік; Фиджи – 149 бітімгершілік; Ирландия-134 бітімгершілік және т. б.

2) «БҰҰ бітімгершілік шарттарының орындалуын бақылау органы»(UNTSO, Палестина-Израиль);

Анықтама үшін: барлығы 380 бітімгершілік, оның ішінде 148 әскери қызметші (әскери бақылаушылар мен әскери сарапшыларды қоса алғанда) орналастырылды. Негізгі қатысушы елдер: Финляндия-14 бітімгершілік; Ирландия – 12 бітімгершілік; Нидерланды – 12 бітімгершілік; Норвегия – 12 бітімгершілік; Австрия – 11 бітімгершілік; Дания – 11 бітімгершілік; Швейцария – 11 бітімгершілік және т. б.

3) «БҰҰ-ның Оңтүстік Судан Республикасындағы миссиясы» (UNMISS, Оңтүстік Судан);

Анықтама үшін: барлығы 23878 бітімгершілік, оның ішінде 17000 әскери қызметші (әскери бақылаушыларды, штаб офицерлері мен әскери сарапшыларды қоса алғанда) орналастырылды. Негізгі қатысушы елдер: Руанда-2 648 бітімгершілік; Үндістан – 2 400 бітімгершілік; Непал – 1 751 бітімгершілік; Бангладеш – 1 630 бітімгершілік; Қытай – 1 053 бітімгершілік және т. б.

4) «БҰҰ-ның қауіпсіздік және Абье бойынша уақытша күштері» (UNISFA, Судан).

Анықтама үшін: барлығы 4556 бітімгершілік, оның ішінде 3550 әскери қызметші (әскери бақылаушыларды, штаб офицерлері мен әскери сарапшыларды қоса алғанда) орналастырылды. Негізгі қатысушы елдер: Гана - 654 бітімгершілік; Үндістан - 588 бітімгершілік; Пәкістан - 586 бітімгершілік; Бангладеш – 508 бітімгершілік; Вьетнам – 190 бітімгершілік және т. б.

Жалпы, бітімгерлер бітімгершілік базасын күзетуді қамтамасыз ету, патрульдеу, гуманитарлық жүктерді айдауылмен қорғау және алып жүру, блокпосттар ұйымдастыру, бейбіт тұрғындарды қорғау және т. б. міндеттерді орындауға дайындалуда.

• 2014 жылдан бастап 67 қазақстандық офицер БҰҰ-ның Батыс Сахара, Кот-д ' Ивуар, Мали, Орталық Африка Республикасы және Ливандағы миссияларына әскери бақылаушылар мен штаб офицерлері ретінде қатысты. 2018 жылдан бастап 538 қазақстандық әскери қызметші бітімгершілік бөлімшесінің құрамында «БҰҰ-ның Ливандағы уақытша күштері» миссиясына қатысты. Қазіргі уақытта қазақстандық әскерилер БҰҰ миссияларында қызмет етуде: Батыс Сахарада 6 офицер, Орталық Африка Республикасында 2 офицер, Конго Демократиялық Республикасында 2 офицер, Ливанда 9 әскери қызметші.

• Әрбір миссияның қызмет өткеру мерзімі мен кезеңі жеке, мысалы, Ливанда ҚР ҚК әскери қызметшілері 6 айдан бір жылға дейін, Конго Демократиялық Республикасында, Батыс Сахарада – 1 жыл қызмет өткереді.

• Әскери қызметші – бітімгершіні әлеуметтік қамтамасыз ету «бітімгершілік қызметі туралы» Заңның 16-бабына сәйкес үш есе ақшалай мазмұнмен жүргізіледі.

• Ұлттық контингентті қалыптастыру кезінде әскери қызметшілерді іріктеу үшін Қорғаныс министрлігіне ведомстволық бағынысты бөлімшелердің, әскери бөлімдердің, құрамалардың, әскери оқу орындарының комиссиялары тағайындалады. Бағыттар бойынша кандидаттар жиындарын өткізудің мынадай тәртібі көзделген:

Шет мемлекеттерге ұзақ іс-сапарларға шығу үшін медициналық қарсы көрсетілімдердің жоқтығына (бар болуына) медициналық тексеру;

моральдық-психологиялық тұрақтылықты тексеру (жүйке-психикалық тұрақтылық-орташадан төмен емес; бейімделу әлеуеті-орташадан төмен емес, әлеуметтік байланыстар мен қарым-қатынастар құра білу; суицидтік тәуекелдерді, мазасыздық пен депрессиялық тенденцияларды, ойланбаған әрекеттер мен әрекеттерге бейімділікті анықтау);

дене шынықтыру дайындығы бойынша сынақтарды қабылдау (жалпы балл – «жақсы» төмен емес);

механикалық беріліс қорабы бар төрт доңғалақты жетекті жеңіл автомобильде жүргізу бойынша есепті қабылдау (бағалау – «қанағаттанарлық» төмен емес);

ағылшын тілінен тест/емтихан.

• Әскери қызметшілерді даярлау Алматыда орналасқан ҚР Қорғаныс министрлігінің бітімгершілік операциялар орталығында жүзеге асырылады. Орталық базасында әскери қызметшілер бітімгершілік дайындық бойынша қарқынды курстан өтеді. Болашақ бітімгерлер ағылшын тілін, далалық медицинаны, радиобайланысты, миналар, қолдан жасалған жарылғыш құрылғылар мен жарылмаған снарядтар туралы білімді, күш қолдану ережелерін қарқынды меңгереді, сондай-ақ халықаралық және гуманитарлық құқық нормаларын зерттейді.

Mezgil.kz