Өтіп бара жатқан 2024 жылдың ең маңызды, ең басты һәм Қазақ қоғамы ызу-қызу талқы еткен тақырыптарды жіпке тізгендей санамалайтын болсақ, онда: бір белдеулі уақыт, жаңа премьер-министр, су тасқыны, «Салтанат заңы», Париж Олимпиадасы, Дүниежүзілік көшпенділер ойындары, іскерлік ақпаратты жалпыға ортақ декларациялаудың IV кезеңінің күшін жою болып шерулеп кете береді.

(Суреттер: М.Морозов, М.Золотухин, forbes.kz, inbusiness.kz, 7kun.kz, egemen.kz, dalanews.kz, ulysmedia.kz, worldnomadgames.kz, azattyq-ruhy.kz, time.kz, tribune.kz т.б.)

ЖАҢА ҚАЛА - АЛАТАУ

Биылғы жылдың 9 қаңтарында Қазақстанда жаңа қала - Алатау Алматы облысында пайда болды. Жетіген ауылының атауы өзгертіліп, облыстық маңызы бар қалаға айналдырылды. 

(Сурет: inbusiness.kz / Максим Морозов)

Жоспар бойынша, Дубай (БАӘ), Сингапур, Тяньцзинь (Қытай) және т.б. сияқты әлемге әйгілі орталықтарды құру тәжірибесі негізге алынып, бұл қала отандық және шетелдік инвестицияларды тартатын нүктеге, жоғары әлемдік стандарттар бойынша жұмыс істейтін халықаралық бизнес-хабқа айналуы тиіс. Қаланың жалпы ауданы 88 мың гектар, халқы - 52,7 мың адам.

ЖАҢА ҮКІМЕТ

Үкіметтің отставкасы және министрлер кабинетінің жаңа басшысы. 2024 жылғы 5 ақпанда Қазақстан Үкіметі отставкаға кетті. Келесі күні мәжіліс депутаттары премьер-министр лауазымына Олжас Бектеновтың кандидатурасын келісті. Қатысып отырған депутаттардың 69-ы «жақтап» дауыс берсе, 7-сі қалыс қалды.

(Сурет: forbes.kz сайтынан алынды)

Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев жаңа Үкімет басшысын таныстыра отырып: «Олжас Бектенов - тәжірибелі мемлекеттік қызметкер. Ол экономика және басқа да салаларда ауқымды білімге, жоғары ұйымдастырушылық қабілетке ие, тәртіпті, адал, еңбекқор. Сондықтан бізде ел экономикасының алдында тұрған мақсаттарды жүзеге асыру үшін жеткілікті мүмкіндіктер болады деп ойлаймын», - деді.

(Сурет: 7kun.kz сайтынан алынды)

БІР БЕЛДЕУЛІ УАҚЫТ

2024 жылдың 1 наурызына дейін Қазақстанда екі уақыт белдеуі қолданылды: UTC+5 и UTC+6. Көктем басталғалы Қазақстанда бірыңғай уақыт белдеуі (UTC + 5) орнатылды. UTC + 5 сағаттық белдеуіне ауыстырылған Қазақстанның 12 облысында және республикалық маңызы бар үш қалада 15 млн адам тұрады.

Сауда және интеграция министрлігінде: «Жұмыс тобының қатысушылары UTC + 5 бірыңғай уақыт белдеуіне көшу Қазақстанның көптеген өңірлерінің табиғи уақытқа жақын уақытты пайдаланатын ең дұрыс және оңтайлы нұсқа болып табылады. Жұмыс тобы халықаралық тәжірибені зерттеп, бірыңғай уақыт белдеуі әлемнің 175 елінде жұмыс істейтінін анықтады, ал бір уақыттан астам белдеуде небәрі 22 мемлекет тұрады. Бірыңғай уақыт белдеуі еліміздің түрлі өңірлерінің тұрғындары арасындағы уақытша кедергілерді жояды, көлік және басқа да коммуникацияларды үйлестіруді жақсартады, бизнесті жүргізуге, мемлекеттік органдар мен шұғыл қызметтердің өзара іс-қимылына оң әсерін тигізеді», - деді.

(Сурет: egemen.kz / Максим Золотухин)

СУ ТАСҚЫНЫ ЖӘНЕ ЖЕР СІЛКІНІСІ

Жыл басында Алматыда екі кезек қатты жер сілкінісі болды: 23 қаңтар және 4 наурызда.

2024 жылғы наурызда елімізде көктемнің соңына дейін созылған су тасқыны басталды. Сондай-ақ, Қазақстанда соңғы 80 жылдағы ауқымы бойынша ең ірі дүлей зілзала болды.

Президент осы жылдың сәуір айының соңында: «Осы күрделі кезеңде ешкім де қолдаусыз қалмайды, мемлекет барлық міндеттемелерін орындайды. Кейіннен бізге мүлікті сақтандыру жүйесін дамыту туралы ойлануға тура келеді. Дамыған елдерде сақтандыру компаниялары табиғи апаттардан кейін залалды қалпына келтіруге жұмсалатын шығындардың едәуір бөлігін өз мойнына алады», - деді.

(Сурет: dalanews.kz сайтынан алынды)

Қазақстанда су тасқынынан кейін тұрғын үйді қалпына келтіруге 251 млрд теңге бөлінді. Бұл қайырымдылық көмек және бюджет қаражаты. Министрлер кабинеті басшысының айтуынша, өз үйлерінен 120 мыңнан астам қазақстандық эвакуацияланды, жалпы алғанда 12 мың тұрғын үйді (ЖТҚ) және 26 мың саяжай учаскесін су басты.

(Коллаж: ulysmedia.kz сайтынан алынды)

«САЛТАНАТ ЗАҢЫ»

Халық арасында «Салтанат заңы» деп аталатын әйелдердің құқықтары мен балалардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету мәселелері жөніндегі жаңа Заң 2024 жылғы 16 маусымда күшіне енді.

«Жалпы заңды үш негізгі блокқа бөлуге болады. Біріншісі - профилактикалық қызметті заңнамалық реттеу, балаларды қолдау орталықтарын құру, өмірлік қиын жағдайдағы отбасыларды анықтайтын және осы отбасыларды әлеуметтік оңалту мен бейімдеу жөнінде кешенді шаралар қабылдайтын мониторингтік топтарды құру және заңдастыру. Екінші блок - бұл тиісінше балаларға, әйелдер мен ерлерге қарсы зорлық-зомбылықтың кез келген түрі үшін жауапкершілікті қатайту. Үшінші блок - балаларға қатысты заңнаманың сақталуына мемлекеттік бақылауды күшейту», - деп түсіндірді ҚР ІІМ Әкімшілік полиция комитеті төрағасының орынбасары Ренат Зұлқайыров осы жылдың маусым айында.

(Коллаж: egemen.kz / Қонысбай Шежімбай)

ПАРИЖДЕГІ ОЛИМПИАДА

2024 жылғы 12 тамызда Парижде XXXIII жазғы Олимпиада ойындары аяқталды. Төртжылдықтың басты жарысында Қазақстан құрамасы 1 алтын, 3 күміс, 3 қола медаль жеңіп алып, жалпы командалық есепте 43-орынды иеленді.

Ал 28 тамыз бен 8 қыркүйек аралығында Парижде өткен Паралимпиада-2024 жазғы ойындарының қорытындысы бойынша қазақстандық спортшылар 9 медаль жеңіп алды: Екі алтын, үш күміс және төрт қоланы қанжығаларына байлады. 

(Сурет: worldnomadgames.kz)

ДҮНИЕЖҮЗІЛІК КӨШПЕНДІЛЕР ОЙЫНДАРЫ

Бесінші Дүниежүзілік көшпенділер ойындары (ДКО) Астанада 2024 жылғы 8-13 қыркүйек аралығында өтті. Жарысқа 2 елден 89 мыңнан астам спортшы қатысты. Елордада ДКО өткізуге байланысты, туризм және спорт министрлігінің мәліметінше, елге 597 мың шетелдік турист келді. Бүкіләлемдік ойыншылар Қазақстан экономикасына 625 мың доллар салды.

(Коллаж: azattyq-ruhy.kz)

АЭС САЛУ ЖӨНІНДЕГІ РЕФЕРЕНДУМ

2024 жылғы 3 қыркүйекте президент Тоқаев атом электр станциясын (АЭС) салу туралы референдум өткізу туралы жарлыққа қол қойды. Референдум 6 қазанда өтті. Оны өткізуге 15,5 млрд теңге жұмсалды.

ҚР Орталық сайлау комиссиясы 2024 жылғы 8 қазанда: «Дауыс беруге қатысқан азаматтар саны 7 млн 820 мың 204 адамды немесе референдумға қатысуға құқығы бар 12 млн 284 мың 487 азаматтар санының 63,66%-ын құрады. Референдумға шығарылған мәселенің оң шешілуіне дауыс берген азаматтардың саны 5 млн 561 мың 937 адамды немесе 71,12%-ы құрады. Осылайша, референдум өтті деп есептеледі. Референдумға шығарылған мәселе бойынша оң шешім қабылданды», - деп қорытындылады.   

Сол күні, 8 қазанда, премьер-министрдің бірінші орынбасары Роман Скляр Қазақстанда АЭС салу үшін мердігерлерді анықтау үшін тендер шамамен 2-2,5 жылдан кейін өткізілетінін хабарлады.

(Коллаж: time.kz)

ЖАЛПЫҒА МІНДЕТТІ ДЕКЛАРАЦИЯ

2024 жылдың қарашасында Қазақстанда жалпыға бірдей декларациялаудың кірістер мен мүлікті жалпыға бірдей декларациялаудың төртінші кезеңіне қатысты маңызды шешім қабылданды.

«2025 жылы декларацияларды ұсыну бойынша міндеттемелер азаматтардың қалған санаттарында туындайды: жеке құрылымдардың қызметкерлері, зейнеткерлер, үй шаруасындағы әйелдер, студенттер және басқалары. Бұл шамамен 8 млн адам.

Сонымен қатар, Жалпыға бірдей декларациялау тұжырымдамасы қабылданғаннан бері 14 жыл өтті», - деп еске салды қаржы министрі Мәди Тақиев.

Осы уақыт ішінде: мемлекеттік органдар мен уәкілетті ұйымдардың дерекқорлары цифрландырылған; қолма-қол ақшасыз төлемдердің үлесі 86%-ға жетті; қаржылық және валюталық бақылау күшейтілді; халықаралық келісімдер шеңберінде қаржы шоттары бойынша деректер алмасу жолға қойылған; цифрлық қызметтер кеңінен таралған.

Бұл ретте декларациялауды мынадай санаттағы тұлғалар үшін сақтау ұсынылады:

- Қазақстаннан тыс активтері бар;

- құны 20 мыңнан астам сатып алуды жасағандар АЕК жыл бойы (73,84 млн теңге, АЕК кезінде 2024 жылы 3692 теңге);

- дербес салық салынатын табыс алғандар. Естеріңізге сала кетсек, 2021 жылы Қазақстанда кезең-кезеңмен жалпыға бірдей декларациялау енгізілді. Мәселен, 2021 жылғы 1 қаңтарда «кіріс» декларациясын мемлекеттік қызметшілер мен оларға теңестірілген тұлғалар, сондай-ақ олардың жұбайлары - бұл шамамен 580 мың адам ұсынды.

Екінші кезеңде (2022 жылғы 1 қаңтардан бастап) - мемлекеттік мекемелер мен квазимемлекеттік сектор қызметкерлері және олардың жұбайлары (2,1 млн адам). Үшінші кезеңде (2024 жылғы 1 қаңтардан бастап) - заңды тұлғалардың басшылары мен құрылтайшылары, жеке кәсіпкерлер, сондай-ақ олардың жұбайлары (3,9 млн адам). Төртінші кезеңде (2025 жылғы 1 қаңтардан бастап) оны азаматтардың қалған санаттары ұсынуы тиіс болатын.

(Коллаж: tribune.kz)

ТУРИЗМ: ҚАЗАҚСТАН ҮЗДІК 20 БАҒЫТТЫҢ БІРІ АТАНДЫ

Туризм саласындағы жетекші басылымдардың бірі, 10 жылдан астам уақыт бойы жоғары беделге ие болған «Dove Travel» Қазақстанды 20 үздік бағыттар тізіміне енгізді. Қазақстанды өмірінде ең болмағанда бір рет баруға тиіс 10 үздік бағыттар тізіміне енгізді.

«Осы беделді тізімге енгізу Қазақстанның бай мәдениеті мен таңғажайып табиғатының, сондай-ақ елдің туристік әлеуетінің жоғары деңгейде танылуының дәлелі болып табылады», - деп атап өтті Туризм және спорт министрлігі.

Еске салайық, 2023 жылы танымал халықаралық «Condé Nast Traveler» басылымы «The Most Breathtaking Places to Visit in Kazakhstan» («Қазақстанда баруға болатын ең қызықты жерлер») атты материалды жариялады. Мақалада авторлар Алматы, Бурабай, Астана, Маңғыстау, Түркістан, Шығыс Қазақстан және Ұлытауды егжей-тегжейлі және әдемі сипаттаған.

Бұл ретте Қазақстан әлемдегі бағаланбаған туристік бағыттардың бірі деп аталды. Материалда атап өтілгендей, әлемдегі жер көлемі жағынан тоғызыншы орындағы ең үлкен ел ретінде Қазақстан таулардан бастап сортаңдарға дейін, мөлдір таза көлдерден бастап қарағайлы қалың ормандарға дейін, қазіргі заманғы сәулеттен бастап ежелгі қалашықтарға дейін керемет пейзаждарға бай мемлекет саналады.

(Суреттер: ulysmedia.kz, inbusiness.kz, nege.kz сайттарынан алынды)

ТАЛҒАРДАҒЫ ТРАГЕДИЯ

Бірақ осындай позитивті тенденциялар тізбесіне Алматы облысы Талғар қаласында 16 жасар Шерзаттың өлімі кіреуке түсіріп, «Екі Қазақстан» әлі де бар екенін танытты. Танытты дейтініміз Бішімбаев ісі тек орыс тілінде ТМД көлемін шуылдатқан оқиғаға айналса, Шерзат өлімі мен оның отбасының басына түскен трагедия қазақ қоғамының талқысын тудырды. Бұл оқиға Қазақстанда тек екі әлеуметтік тап бар екенін айқындап берді. Бар байлықты бауырына басқан – орыс тілді орта, оған малайлықта жүрген қазақ тілді пақырлар.

Шерзаттың өлімінен кейін: «Бәрін бақылауда ұстап отырмыз!» деп, елді сендірген полиция басшыларының сөзінен кейін Шерзаттың отбасының үйінің өртеніп кетуі, одан соң оның ағасының жұмбақ жағдайда қаза табуы құқық органдарының әлжуаздығы мен бейшаралығын ап-анық көрсетті деген ойға қалдық.

(Сурет: smartnews.kz сайтынан алынды)

АҚТАУДАҒЫ ҰШАҚ АПАТЫ

Күнтізбенің ақырғы күндері Ақтауда жолаушылар ұшағы құлап, Қазақстан, Әзербайжан, Ресей азаматтары қаза тапты. Әзербайжанға тиесілі ұшақ Бакуден Грозныйға ұшып шығып, Грозныйға қона алмай, Ақтауға жете бере жер сүзді. Қазіргі уақытта апаттың себеп-салдары анықталуда.

Түйін: Міне, жылдың он екі айдан, мүшелдердің он екі жылдан құралатыны сияқты, біздің де жыл қорытындымыз бірнеше бөлімнен тұрмақ. Бұл топтамада 2024 жылы Қазақстан жұрты ызу-қызу талқы еткен тақырыптарды шолып шықтық. Әрине, қаншама аталмай қалған оқиғалар бар болар... Бірақ оны Mezgil.kz сайтының оқырмандары өздері сараптай жатар деген ойдамыз. Жаңа жылдарыңыз құтты болсын!

Mezgil.kz