Әлгінде Ресей президенті Владимир Путин Сочидегі Валдай клубының отырысында сөз сөйлеп, бірқатар сұраққа жауап берді. Путиннің баяндамасы мен сұрақ-жауаптары жиыны үш сағаттан астам уақытты құрады. Біз жиында Путиннің аузымен айтылған Ресей ұстанымын білдіретін маңызды мәселелерді қысқаша жеткізуге тырыстық.

«Ерекше өркениетті мемлекеттің» «жаңа әлемі»

Путин баяндамасын «Біздің алдымызда, жаңа әлем құру міндеті тұр», – деп бастады. Содан соң көп күттірмей АҚШ пен Батысты айыптады.

«АҚШ пен оның спутниктері гегемонияға – әскери, саяси, экономикалық, мәдени, тіпті моральдық-адамгершілік құндылыққа берік бағыт алды. Әуел бастан біз монополия орнату әрекеттері сәтсіздікке ұшырайтынын түсіндік. Әлем бір схемаға бағына алмайды, себебі ол тым күрделі және алуан түрлі, оның артында ғасырлар бойы отаршылдық саясат арқылы енген Батыстың орасан зор күші бар. Батыс қазіргі әл-ауқатына ғасырлар бойы колонияларды тонау арқылы қол жеткізгенін ешкім жоққа шығармайды. Бұл факт. Шын мәнінде, бұл даму деңгейіне бүкіл планетаны тонау арқылы қол жеткізді. Батыс тарихы – шексіз экспансияның шежіресі...

...(Батыс) Үнемі өсіп келе жатқан әскери-саяси қысымға жауап беру керек. Мен «Украинадағы соғысты» біз бастамағанымызды бірнеше рет айтқанмын. Керісінше, біз оны аяқтауға тырысып жатырмыз. Біз 2014 жылы Киевте мемлекеттік, конституцияға қарсы, қанды төңкерісті жасаған жоқпыз», – деді ол.

Путин Ресейдің «құтқарушы періште» екенін айтуды да ұмытпады.

«Осы уақытта біз қырымдықтар мен севастопольдықтарды қолдаумен айналыстық. Біз төңкеріс жасамадық, қырымдықтар мен севастопольдіктерді нацистік рухтағы этникалық тазартумен қорқытпадық. Біз Донбасты атыс пен бомбалау арқылы мойынсұнуға мәжбүрлеуге тырысқан жоқпыз. Біз өз ана тілінде сөйлегісі келетіндермен күресеміз деп қорқытқан жоқпыз. ...Сіздер не болғанын білесіздер ғой: тоғыз жыл бойы бомбаланды, атылды, танктер қолданылды. Соғыс, Донбасқа қарсы табиғи соғыс басталды. Донбаста қайтыс болған балаларды ешкім санамады. Басқа елдерде, әсіресе батыста ешкім қаза тапқандар ойлап қайғырған жоқ.

Батыстың белсенді, тікелей қолдауымен Киев режимі бастаған соғысқа он жыл толды және оны тоқтату үшін арнайы әскери операция жүргізілуде. Және, біржақты қадамдар кім жасаса да, міндетті түрде жауап қайтаратын әрекеттерге тап болатынын еске салады. Әрекет қарсыласуды тудыратыны белгілі. Кез-келген тәуелсіз және өзін-өзі құрметтейтін ел осылай жасайды», – деді Ресей президенті.

Бұған қоса Орысбасы Украинаны жаулауды мақсат тұтпағанын айтып ақталды.

«Украина дағдарысы аумақтық қақтығыс емес, Мен оны атап өткім келеді. Ресей – әлемдегі ең үлкен, ең үлкен ел. Кейбір қосымша аумақтарды жаулап алу тұрғысынан бізде ешқандай қызығушылық жоқ. Біз әлі де Сібірді, Шығыс Сібірді және Қиыр Шығысты игеріп жатырмыз. Бұл – аумақтық қақтығыс емес, тіпті аймақтық геосаяси тепе-теңдікті орнату емес. Мәселе анағұрлым кеңірек және іргелі: біз жаңа әлемдік тәртіптің негізі болатын принциптер туралы айтып отырмыз...

...Қайталап айтамын, Батыстың белгілі бір бөлігіне, Батыс элиталарына үнемі жау керек. Олар күш көрсету мен экспансияны ақтап алу үшін де «қарсылас» іздейді. Бірақ дәл осы гегемонның белгілі бір жүйесінде, блоктар ішінде – НАТО немесе басқа әскери-саяси блоктарда ішкі бақылауды сақтау қажет», – деді ол.

Путин, қашанғы әдетінше, басқа елдерді Батысқа айдап салуға да тырысып бақты.

«Олар осы батыс элиталарының соңынан еруге дайын емес әрбір адамнан жау бейнесін «мүсіндеуге» тырысады. Кез келген адамнан. Қытай Халық Республикасынан, белгілі бір жағдайларда, белгілі бір сәтте Үндістан да дәл солай әрекет етті – қазір олар флирт жасап жатыр, әрине, біз мұны жақсы түсінеміз, Азиядағы жағдайды сезініп, көріп отырмыз, бәрі түсінікті.

Олар араб әлемінен жау жасауға және олар мұқият әрекет етуге тырысады, бірақ соған қарамастан, қандай да бір мұсылмандардан шыққан «дұшпандық орта» жасауға тырысады», – деді ол.

Ол, бұған қоса, баяндамасында Ресейдің «ерекше өркениетті мемлекет» екенін баса айтты.

«Биыл қабылданған Ресейдің сыртқы саясат тұжырымдамасында біздің еліміз ерекше өркениетті мемлекет ретінде сипатталады. Мұндай тұжырым біздің өз дамуымызды ғана емес, сонымен бірге әлемдік құрылымның негізгі принциптерін қалай түсінетінімізді дәл және нақты көрсетеді, біз оны жеңеміз деп үміттенеміз.

Тағы бір маңызды нәрсе. Әрине, сіз өз өркениетіңізді ешкімге сата алмайсыз. Бұл да жалпы хаосқа апаратын жол, бұл бейтабиғи әрі жиіркенішті дер едім. Біз өз тарапымыздан әрқашан барлығының мүддесін ескеретін шешімдерді ұсынуға тырыстық және тырысамыз. Бірақ Батыстағы біздің сұхбаттастарымыз ақылға қонымды өзін-өзі шектеу, ымыраға келу, әркімге қолайлы нәтижеге жету үшін бір нәрсеге берілу сияқты ұғымдардың барын мүлде ұмытып кеткен сияқты. Жоқ, олар тек бір нәрсеге әуестенеді: сату, қандай жолмен болса да сату. Егер олардың таңдауы осы болса, одан не шығатынын көрейік», – деді Путин.

Ресей президенті баяндамасын аяқтаған соң, жиын барысында форумға қатысушылардың сұрақтарына жауап берді. Сұрақ-жауап әртүрлі бағытта өрбіді. Алайда Путин, әдеттегідей, «Ресейдің дамып, Батыстың кері кетіп бара жатқанын»,  «АҚШ Еуропаны экономикалық тұрғыда тығырыққа тіреп, өзіне бағынышты қылуға әрекеттеніп жатқанын» бірнеше мәрте қайталады. Біз, оқырмандардың алтын уақытын құрметтей отыра, форумның сұрақ-жауап бөлігінде айтылған Путиннің сөздерінен тек үзінді беруді жөн санадық.

Азық-түлік инфляциясын арттыру АҚШ үшін ештеңе емес

(Ресей басшысының АҚШ пен Батыс хақындағы сөзі)

«(АҚШ) соңында ақшаны тауып, көбірек басып шығаратын шығар. Олар Ковидтен кейінгі кезеңде және Ковид кезеңінде тоғыз триллион доллардан астам басып шығарды, сондықтан, басқа бірдеңені басып шығарып, оны бүкіл әлемге шашыратып, азық-түлік инфляциясын арттыру олар үшін ештеңе емес. Олар мұны міндетті түрде жасайды.

Еуропаға келетін болсақ, мұндағы жағдай күрделірек, өйткені егер АҚШ-та бұрынғы кезеңдегі экономикалық өсім әлі де болса ЖІӨ-нің 2,4 пайызын құраса, Еуропада жағдай әлдеқайда нашар. 2021 жылы экономикалық өсім 4,9 пайыз болса, биыл 0,5 пайызды құрады. Одан кейін ғана оңтүстік елдердің есебінен, Италия мен Испанияның арқасында шамалы өсім көрсетті» (Сөз иесі – Владимир Путин).

«Биыл, үшінші тоқсанда, бізде 660 миллиард рубльден астам профицит болды. Бұл бір. Екіншіден, жылдың соңына таман еліміздің бір пайыз аумағында белгілі бір тапшылық болады. Ал алдағы жылдары – 2024, 2025 – тапшылық деңгейі бір пайыз шамасында болады деп күтеміз. Жұмыссыздықтың шарықтау шегі үш пайызды көрсеткен, қазір ол мәселе шешілді» (Сөз иесі – Владимир Путин).

«НАТО, шын мәнінде, АҚШ-тың сыртқы саясатының құралы. Осылайша олар Украинадағы қақтығысты жедел кезеңге шығарып, одақтастары мен серіктерін өз айналасына біріктірді, Ресейге қарсы күресте шара қабылдауды талап етті. Олар мұны жасады, ал АҚШ экономикалық саладағы осы жағдайды бірден пайдаланып, өзінің қымбат энергия ресурстарын таңып, экономика мен нарыққа қатысты бірнеше шешім қабылдады. Еуропа мен Германиядағы көптеген өнеркәсіптік кәсіпорындар АҚШ-қа көшуді шешеді. Бұл – факт. Міне, тізбектің соңғы нәтижесі осы» (Сөз иесі – Владимир Путин).

Украина және... тағы да Украина

«Украинадағы дағдарыстың туу себептерінің бірі – Батыс елдерінің, әсіресе АҚШ-тың, НАТО-ны Ресей Федерациясының шекарасына дейін кеңейтуге деген ұмтылысы. Олар Шығысқа да соны істейді, әртүрлі жабық әскери топтар құрады. Сондықтан бұған дер кезінде жауап беру біз үшін маңызды».

В.Путин: Біз Украинаның Еуропалық экономикалық қауымдастыққа кіру жоспарына қатысты ешқашан қарсылық білдірген емеспіз.

НАТО-ға келетін болсақ: иә, біз оған қарсымыз және бұл ұстанымның негізі бар, өйткені НАТО-ның біздің шекарамызға дейін кеңеюі қауіпсіздігімізге қауіп төндіреді - бұл Ресей Федерациясының қауіпсіздігіне елеулі қатер. Бұл тек саяси блок емес – бұл әскери-саяси блок, инфрақұрылымның жақындауы бізге үлкен қауіп төндіреді.

Ресей ядролық қару қолдана ма, әлде...

«Естеріңізге сала кетейін, ресейдің әскери доктринасында Ресейдің ядролық қаруды қолдану мүмкіндігінің екі себебі айтылады. Біріншісі – бізге қарсы қолданылса, қарымта соққы жасаймыз. Аталмыш қаруды қолдануға рұқсат ететін екінші себеп – Ресей мемлекетіне қауіп төндіру. Егер кім де кім, қарапайым қару-жарақ қолдана берсін, Ресейдің мемлекет ретінде өмір сүруіне қауіп төнсе, ядролық қаруды қолданудан бізді ешкім тыя алмайды. Меніңше, ақыл-есі бүтін, дені дұрыс адам Ресейге қарсы ядролық қару қолдануды ойламайды» (Сөз иесі – Владимир Путин).

«Ядролық қозғалтқыш жүйесі бар жаһандық қашықтықтағы қанатты зымыран «Буревестник» соңғы сәтті сынақтан өтті. Біз өте ауыр «Сармат» зымыранындағы жұмысты аяқтадық. Мәселе мынада: кейбір процедураларды таза әкімшілік және бюрократиялық жолмен аяқтап, оларды жаппай өндіруге және жауынгерлік кезекшілікке қоюға көшу керек. Біз мұны жақын арада жасаймыз» (Сөз иесі – Владимир Путин).

«Апама жездем сай». Ресей мен Қытайдың ымырасы күшті: «апа» кім, «жезде» кім?

(Путиннің Қытайға қатысты айтқан сөздері)

«Батыс Қытайды Кеңес Одағы мен Ресейге қарсы қоюға тырысқан, бірақ сәтсіз болған кезі болды. Өйткені Қытай өте әлсіз еді. Қазір Қытай Коммунистік партияның және төраға Си Цзиньпиннің жетекшілігімен өсе бастады, оның күші күн сайын дерлік артып келеді. Олар Қытайды пайдалануға тырысқанда идеологиялық айырмашылықтарды есепке алмады. Бірақ, шын мәнінде, АҚШ-тың Қытайға қатысты саясаты геосаяси қорқынышқа негізделген. (АҚШ-ты) Қытайда адам құқығының, атап айтсақ, аз ұлт өкілдері құқығының бұзылуы емес, күш-қуаты күн санап артып бара жатқаны қорқытады. Бұл туралы (аз ұлт өкілдері) біреу уайымдай ма? Жоқ, бұл – Қытаймен күресу құралы, бар болғаны сол. Ресеймен қарым-қатынасы да тура сондай» (Сөз иесі – Владимир Путин).

«Біз, әрине, Еуразияның, Еуразиялық экономикалық одақтың құрылысына қатысты инфрақұрылымды дамыту жоспарларын және Қытайлық достарымыздың, төраға Си Цзиньпиннің «Бір белдеу, бір жол» идеясын дамыту жоспарларын жүзеге асыратын боламыз.

Гуманитарлық салада да көптеген ынтымақтастықты жоспарлап отырмыз, мәселен, мәдениет, студенттер алмасу, спорт саласы, т.б. Бұл көрші мемлекеттер үшін өте маңызды.

Біз қазірдің өзінде екіжақты ірі инфрақұрылымдық жобаларды жүзеге асырып жатырмыз және оны жалғастыра береміз. Осының бәрін қазан айында Бейжіңде өтетін форум аясында, Си Цзиньпинмен кездесуде талқылаймыз деп үміттенемін» (Сөз иесі – Владимир Путин).

«Жобалар бар ма? Жаңа экономикалық-логистикалық база жасайтындар бар. Әрине бар. Осы жерде Төраға Си Цзиньпин «Бір белдеу, бір жол» жобасын ұсынып отыр. «Бір белдеу, бір жол» біріктіретін ұран. Біз Еуразиялық экономикалық қоғамдастықтың құрылысы барысында да солай істейміз: қалай бірігуді ойластырып жатырмыз. Ал егер БРИКС елдері мен ШЫҰ елдері де бұған атсалысса, Пәкістан да осы мәселенің шешімін табуға қатысады. Әрине, бұл қиын жұмыс және оған уақыт керек. Мұның пайдалы екенін басқалар түсінсе, ісіміз алға жылжитыны анық» (Сөз иесі – Владимир Путин).

«Вагнер» мен Қарулы Күштер арасындағы келісім-шарт және компания басшыларының өлімі

«Бізде «жеке әскери компания» деген журналистік атау болған. Ресейде жеке әскери компаниялар жоқ, өйткені жеке әскери компаниялар туралы заң жоқ, ондай бізде болған емес.

...Бізге мұндай құрамалар қажет пе, жоқ па, әлі белгісіз, бірақ бүгін мен бұл компанияның бірнеше мың жауынгері Қарулы Күштермен келісімшартқа отырғанын нақты айта аламын. Олар қаласа өз еріктерімен соғысқа қатыса алады. Бұл бір.

Екінші. Олар мұны бұрын болмаған жеке келісім-шарттар негізінде жасады. Бұл үлкен қателік болды, өйткені ол адамдарды әлеуметтік қорғауға кепілдік бермеді: егер келісім-шарт болмаса, бұл мемлекет тарапынан әлеуметтік міндеттемелер жоқ дегенді білдіреді. Несін жасырайын, ақша қолма-қол төленгенін бәрі біледі. Қолма-қол ақша дегеніңіз не? Шынымды айтсам, бұл менің де кінәм, бұлай болады деп ойламап едім. Ал егер ақша қолма-қол төленсе, кімге берілгенін және кімге берілмегенін, қаржы алғандар бұған шынымен лайық па – кім анықтайды? Сондықтан, бұлай еттіңіз екен, бәрін заңды негізге ала отырып жасауға тиіссіз.  Бұл – қиын да, күрделі процесс. Біз мұны әлі де талқылаймыз.

...Көп елде мұндай компаниялар бар және олар белсенді жұмыс істейді, көбіне шетелде жұмыс істейді, бұл туралы жақсы білеміз. Олар бізге керек пе, жоқ па, ол туралы ойланамыз. Бірақ қазір байланыс сызығында не болып жатқанын көріп отырмыз. Ол жақтағы орыс әскерлері өздерін сенімді сезініп, көп бағытта әрекет етіп жатыр.

Біз 12 бағытта алға шықтық: шамамен 300, 400, 500 [метр], екі учаскеде - 1500, 1600 метр тереңдікте. Бұл жай ғана ұрыс даласындағы позицияны жақсарту деп аталады, бұл тактикалық дүние болғанымен, бәрібір маңызды. Сонда бізге жеке әскери компаниялар керек пе? Бізге Отанның мүддесін қорғағысы келетін, Отан үшін күрескісі келетін адамдар керек. Мұндай адамдар бар, оның ішінде сіз айтқан компания да бар.

...Компания басшылығына не болғаны және т.б. сұрақтар бәрін мазалайтын шығар. Біз ұшақ апаты туралы білеміз, кеше ғана маған Тергеу комитетінің басшысы [Александр Бастрыкин] хабарлады: ұшақ апатында қаза тапқандардың денесінен қол гранаталарының сынықтары табылды.Ұшаққа ешқандай сыртқы әсер болған жоқ – бұл қазірдің өзінде анықталған факт, Ресей Федерациясының Тергеу комитеті жүргізген сараптаманың нәтижесі. Бірақ тергеу аяқталмаған. Иә, өкінішке қарай, зардап шеккендердің қанында алкоголь немесе есірткі бар-жоғына сараптама жүргізілген жоқ. Санкт-Петербургтегі [Вагнер] компаниясының [офисіндегі] белгілі оқиғалардан кейін ФСБ тек 10 миллиард қолма-қол ғана ақша емес, сонымен бірге бес келі кокаин тапқанын білеміз. Бірақ, тағы да қайталап айтамын, менің ойымша, ол сараптама жүргізілуі керек еді, бірақ жүргізілмеді. Бары сол.

Бірден айта кетейін, мен Тергеу комитетінің төрағасынан мұны ашық айтуға бола ма деп сұрадым. Ол: иә, бұл бекітілген факт, – деді» (Сөз иесі – Владимир Путин).

БРИКС-тің ортақ валютасы құрыла ма?

«Мен бұл туралы айттым, тағы да қайталаймын: «Ресей-Африка» саммитінде африкалық достарымыз Африка мемлекеттерінің несиелік жүктемесі триллион доллардан астам екенін атап өтті, бұл қарыздарды өтеу мүмкіндігі болмағандықтан, ол ешқашан орындалмайды.

Мұндай мемлекетті халықаралық қаржылық қатынастардың қандай жүйесі тудырды? Бұл контрибуция ғой. Бұл – несие емес, бұл қалыпты қаржылық-экономикалық қатынастардан асып түседі. Қазіргі қаржы жүйесі осындай мемлекетті жасап, осындай күйге жеткізді. Сонда мен қарызды тек қорқақтар ғана өтейді деп әзілдедім.

...Кеше біз сарапшыларымызбен осы мәселені, соның ішінде БРИКС-тің бірыңғай валютасын құру мүмкіндігін талқыладық. Теориялық тұрғыдан, иә, бұл жүзеге асуы мүмкін дүние. Бірақ бұған жету үшін біз ел экономикасының дамуында белгілі бір тепе-теңдікке қол жеткізуіміз керек, бұл өте ұзақ мерзімді перспектива.

Кезінде әріптестерім айтқандай, еуроаймақ экономикалық даму деңгейі әртүрлі елдерге қатысты қалай жұмыс істейтінін ойламай, еуроға, бір валютаға көшті, бұдан соң қарайған мәселенің құлағы қылтиып шыға келді. Бұл мәселе (БРИКС-тің бірыңғай валютасын құру) күн тәртібінде де жоқ. Бірақ біз, әрине, бүкіл қаржы жүйесін – әлемдік қаржыны да, БРИКС шеңберіндегі қаржылық қатынастарды да жақсарту үшін жұмыс істеуіміз керек және істейміз де.

Путин: «Біз ешқашан Ресейден Орталық Азияға газ жеткізген емеспіз»

«Энергия мен қуат көздеріне келсек, біз ешқашан Ресейден Орталық Азияға газ жеткізген емеспіз. Кеңес заманында бәрі басқаша болды: Орталық Азиядан екі құбыр жүйесі жеткізілетін.

...Біздің қазақ достарымыз құбыр жүйесінің өз бөлігін қалпына келтіру жоспарын қолға алып, жүзеге асырды. Өзбекстан аумағында да солай болды. Ал «Газпромға» мұны Ресей Федерациясының аумағында, соның ішінде біздің кейбір техникалық мүмкіндіктерімізді қайта конфигурациялау арқылы жасауға тура келді. Өйткені, тағы да қайталап айтамын, газды кеңес кезінде бір бағытта берген болса, енді екінші бағытта беру керек.

Біз мұны жүзеге асыратын боламыз, ол техникалық жағынан жасалып қойған. Биылғы қазан айында жеткізу шағын көлемде басталады, бірақ бұл Қазақстан экономикасы үшін де, Өзбекстан экономикасы үшін де өте маңызды. Біз жылына үш миллиард метр куб жеткіземіз, содан кейін ғана оны көбейте аламыз.

Айтпақшы, Молдоваға газ жеткізуге қатысты. Бірде Молдова шенеуніктерінің бірі Молдова енді ресейлік газды сатып алмайды деп мәлімдеді. Шынымды айтсам, мен біраз таң қалдым, өйткені бұл Молдованың ұсынысы еді. Ал біз саяси саладағы қайшылықтарға қарамастан жарты жолда кездестік. Молдованың ұсынысын қабылдадық. Бірақ, әрине, борыштық міндеттемелерге қатысты мәселелерді шешу керек, бұл анық» (Сөз иесі – Владимир Путин).

Сонымен қатар Путин Армениямен байланыс үзілмейтінін айтты. «Армения біздің одақтасымыз болуды тоқтатпайды. Ал егер ол жерде гуманитарлық мәселелер болса, біз, әрине, оларды талқылаймыз және бұл адамдарға қолдау мен көмек көрсетуге дайынбыз», – деді ол.

Айта кету керек, жиын барысында Путин әр сөзді тәмамдаған сайын клуб отырысына қатысушылар оның сөзін қолдап-қолпаштап, шапалақ соғумен болды. Бұл, әрине, сол жерде отырғандардың бәрі Путиннің сөзімен келісетінін білдірсе керек.

Mezgil.kz