Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев БАҚ саласының қызметкерлерін марапаттау рәсімінде атом электр станциясының құрылысы туралы айтты.

Бәріміз білеміз бұл мәселе жаңалық емес. Қазақстанда АЭС құрылысы 2019 жылы Алматы облысында қазақстандық АЭС салуға ниетті екені хабарланды. Неғұрлым нақты орналасуы Үлкен кенті болды. 

(Сурет: Ақорда сайты)

«Экономиканы тұрақты энергиямен қамтамасыз етпей дамыту мүмкін еместігін сіздер жақсы білесіздер. Сондықтан мен атом электр станциясын салу мәселесін пысықтауды тапсырдым. Қазіргі уақытта кеңінен талқыланып, түрлі көзқарастар айтылуда. БАҚ да бұл үдеріске белсене қатысуы тиіс.

Шын мәнінде, елде атом энергетикасын дамыту үшін үлкен мүмкіндіктер бар. Оларды дұрыс және тиімді пайдалану маңызды. Бұл мәселе бойынша түпкілікті шешімді халық қабылдайды. Референдум биыл күзде өтеді. Үкімет нақты күнін анықтайды», - деді Президент. Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев БАҚ-пен кездесуінде АЭС құрылысы бойынша референдум өтетін күнді атады.

2021 жылдың соңында Алмасадам Сәтқалиев атом станциясын дәл осы ауылда орналастыруға болатынын растады. 2022 жылдың маусымында Энергетика министрлігі Қазақстандағы алғашқы АЭС үшін олардың технологияларын қарағаннан кейін төрт жеткізушіден тұратын шорт-тізім жасалғанын хабарлады. Бұл ретте Сәтқалиев егер қазақстандықтар бұл идеяны қолдамаса, станция салынбайтынын мәлімдеді.

Маусым айының ортасында энергетика вице-министрі Жандос Нұрмағанбетов Қазақстанда АЭС салу мәселесі бойынша референдум өткізілмейтінін мәлімдеді. Кейін Энергетика министрлігінің басшысы Сәтқалиев Қазақстанда АЭС салу бойынша шешім өңірлердегі тыңдаулардың қорытындысы бойынша қабылдануы мүмкін екенін мәлімдеді. Өткен жылдың 1 қыркүйегінде Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстан халқына жолдауында елімізде АЭС салу туралы мәселені жалпыұлттық референдумға шығаруды ұсынған болатын. Вице-премьер және қаржы министрі Ерұлан Жамаубаев АЭС құрылысы бойынша референдум мемлекеттік бюджетке қандай бағаға түсетінін айтып берді. Энергетика министрлігінде сондай-ақ Қазақстанда АЭС-тен басқа не сала алатынын айтты. Қаралып отырған нұсқалардың бірі - американдық мамандар ұсынып отырған шағын модульді реактор.

Сондай-ақ, Қазақстанға АЭС құрылысы қанша шығынға ұшырауы мүмкін екені де айтылды. Өткен жылдың қараша айында Энергетика министрлігінің басшысы Қазақстанда АЭС салатын компанияны қашан таңдайтынын айтты. Ал қаңтар айында энергетика вице-министрі Сұңғат Есімханов қазақстандықтардың АЭС жобасы LRT жобасының тағдырын қайталауы мүмкін деген алаңдаушылығына жауап берді. Мамыр айында Энергетика министрлігінің басшысы министрлер кабинеті аясында Қазақстанда АЭС құрылысына қатысты референдум өткізу мерзімдері бойынша неге әлі күнге дейін түсініктеме жоқ екенін айтқан болатын.

Энергетика вице-министрі Сұңғат Есімханов Қазақстанда атом электр станциясының (АЭС) құрылысы бойынша референдум қалай өтетіні туралы өз пікірімен кезінде былай:

«Референдум халықты қолдау туралы болады - АЭС жақтап немесе қарсы. Шешім қабылданғаннан кейін механизм, шорт-парақ, кімді таңдау және т.б. болады. Сұрақ «жақтап» немесе «қарсы» болады. Мен солай деп ойлаймын, бірақ оны үкімет айқындайтын болады», - деп бөліскен болатын.

Қазақстан Республикасы Мәжілісінің депутаты Никита Шаталов Қазақстан билігінің ел аумағында АЭС салу тақырыбы бойынша референдум өткізу туралы шешіміне түсініктеме берген шағында:

«Ең алдымен адамдарға заманауи технологиялардың мұндай қауіп төндірмейтінін және Қазақстанда АЭС құрылысына өнеркәсіп пен ел экономикасының тағдыры байланысты екенін түсіндіру үшін қажет», - деген болатын.

Сөздің түйіні. Әр кәләда бір қиял дегендейін төрт түрлі ұстанымдағы ұлттық төрт «Б» АЭС құрылысына қатысты референдумда ортақ мәмілеге келетін болса, онда АЭС не Оңтүстік Корея не Франция салатын болсын деген ұстаным жұрт арасында берік қалыптасып отыр.

(Сурет: Mezgil.kz)

Әбдірашит Бәкірұлы, Қоғам қайраткері:

- «АЭС салу» ‑ Қазақстанға бұрыннан бері ұсынылып келе жатқан үлкен проблема. Бір кездері Жакишев министр болып тұрған кездері АЭС Қазақстан үшін өте тиімді жоба болып көрінді. Себебі, ол кезде Қазақстан уран өндірісін өз қолына алып, енді «атом реакторларына отын» дайындауды өзіміз бастаймыз деген ойда болатын. Кейін, оған Росатом қарсы болып, ақыр соңы ол Жакишевті «атом өндірісінен оқшаулаумен» аяқталып еді.

Оның орнына В.С.Школьник келген соң Қазақстнның атом өндірісіне ресейлік компаниялар белсенді түрде ене бастады. Қазақстан өзінің дербес атом өндірісі бағдарламасын тоқтатты.

Қазіргі қиын кезде Ресей көрші елдерде өз атом стансаларын салуға белсене кірісті. Өткен айда Путин Өзбекстанда болды, екі ел арасында Атом электр стансасын салу туралы мемерандум жасалынды. Оны Жизақ облысына қарасты Қазақстан шеграсына жақын маңайға салатын болып келіскен. Бұл қазақстандықтардың наразылығын тудырып жатыр.

АЭС салу өте қымбат жоба. Егер қаржымен санар болсақ, сол мол қаржыға Қазақстанда жел энергетикасын, су энергетикасын, күн энергетикасын дамытуға болатын сыңайлы. Бұл Қазақстанның «жасыл энергетиканы дамыту» жобасымен сай келеді.  Мен «болашақ атом энергетикасында» дегенге сенбеймін. Себебі, Атом электр станциялары соғыс бола қалған жағдайда қорқыту‑үркіту объектісіне айналатынын Ресей‑Украина соғысы көрсетіп отыр.

Соған сай, Қазақстанда жақын болашақта ірі индустриалды елге айналуының нақты жобасы жоқ. Онда біз «электр энергиясын экспортаумен пайда табамыз» дейді. Ол деген «өзіңді экологиялық қауіпке байлап, көрші елдің экономикалық қуатын арттыру» дегенді білдіре ме деп қауіптенемін.

Қазір бізге ауыл шаруашылығын дамыту қажет. Сондықтан, қажет болса, біздің елге энергия шығаратын  «локалды шағын қондырғылар» өндірісін жолға қою керек сияқты. Ол Қытайда жақсы дамыған. Одан әрі, бұрынғы ТЭЦтерді модернизациялау да жақсы нәтиже берер ме еді...

Қазақта «Жылан шаққан адам ала жіптен қорқады» деген нақыл бар. Тап осы жылан қазақ үшін АЭС болып табылады. Оның жарылысынан зардап шекен алаш баласы экономикалық жағыан тиімді болса да, АЭС десе төбе шашы тік тұрады. Бірақ бизнес пен билік қалап отырған АЭС бұқара үшін әлі күнге әзірейіл. Бірақ осыны төртінші «Б»-ы, БАҚ алға тартушылық өз жемісін беретін шығар деген ойға қалғандар жоқ емес. Оған себеп. Бізге қазір «алыс болашақ» емес, «жақын болашақ» маңыздырақ болып тұр ғой...

Mezgil.kz